In veel onderzoeken en artikelen over 21st Century skills wordt genoemd hoe belangrijk het is om in je onderwijs aandacht te besteden aan creativiteit. De leerling die creatief om kan gaan met mogelijkheden heeft een betere uitgangspositie om zich een goede plek te verwerven in de steeds veranderende wereld van straks. Lenig leren denken is daar een voorbeeld van. Ook jij kunt binnen jouw onderwijs een creatief leerklimaat realiseren. In dit artikel deel ik wat ideeën uit 5 minuten creatief denken.
Wat is 5 minuten creatief denken?
Het zijn werkvormkaarten die leerlingen in staat stellen om flexibel en vindingrijk te zijn bij het bedenken, kiezen en uitproberen van mogelijkheden om problemen op te lossen of iets nieuws te creëren. De werkvormen bieden de mogelijkheid om op geheel eigen en unieke wijze aan het werk te zijn. De werkvormkaarten zijn geschreven door David van der Kooij. In een eerder verschenen artikel geef ik aan wat de meerwaarde is van het ontwikkelen van vindingrijkheid en doorzettingsvermogen.
In het pakje vind je verschillende activiteiten. Met de activiteiten worden meerdere vaardigheden en attitudes aangesproken. De nadruk ligt op creatief waarnemen, flexibel associëren, vreemde analogieën gebruiken, verbeelden, uitstel van oordeel en alternatieven blijven zoeken. De toelichting op de verpakking:
- Creatief waarnemen stelt ons in staat om verschillende en verrassende dingen te zien (horen, voelen) in alledaagse en vertrouwde zaken. Deze vaardigheid hangt nauw samen met nieuwsgierigheid
- Flexibel associëren stelt ons in staat originele ideeën te laten ontstaan, door dingen die op het eerste gezicht weinig of niets met elkaar te maken hebben met elkaar te verbinden
- Vreemde analogieën gebruiken stelt ons in staat om begrippen op basis van niet voor de hand liggende overeenkomsten te interpreteren. Het leidt tot inzicht in nieuwe verbanden en betekenissen. Dit hangt nauw samen met flexibel associëren
- Verbeelden stelt ons in staat om bekende dingen te vervormen tot nieuwe dingen, zo kunnen we vooronderstellingen doorbreken
- Uitstel van oordeel is het vermogen om vreemde gedachten niet meteen te verwerpen maar uit te werken alvorens ‘te wegen’
- Alternatieven blijven zoeken is het vermogen om veel verschillende ideeën te genereren en niet snel op te geven of tevreden te zijn.
De activiteiten zijn aanvankelijk geschreven voor groep 1-2, groep 3-4, groep 5-6 en groep 7-8. In dit artikel zal ik een aantal voorbeelden geven en toelichten hoe de werkvormen aangepast kunnen worden zodat ze ook in te zetten zijn op het voortgezet onderwijs of het middelbaar beroepsonderwijs.
Bovennatuurlijke krachten (4)
Vaardigheid en attitude: Verbeelden, uitstel van oordeel
Deze activiteit begint met een inventarisatie van bovennatuurlijke krachten.
- De leraar vraagt tijdens een klassengesprek aan de leerlingen welke krachten zij kunnen verzinnen
- De leraar schrijft deze op het bord
- De leerlingen mogen drie van de krachten uitkiezen
- De leerlingen motiveren waarom zij die krachten zouden willen hebben en vertellen dit aan elkaar
- De leraar vraagt aan een aantal leerlingen om hun gekozen krachten en motivatie aan de hele groep uit te leggen
Een werkvorm die je op verschillende manieren in kunt zetten. Zo kan je gebruik maken van deze vorm tijdens een kennismakingsronde. In mijn vakgebied kan ik de leerlingen de opdracht geven om te bedenken welke krachten ze graag bij hun cliënten zien. Wat maakt dat ze dat zo graag zouden zien bij hun cliënt en wat zegt dat over wat de cliënt mogelijk nodig heeft om verder te komen?
En voor jou heb ik een… (3)
Vaardigheid en attitude: Vreemde analogieën gebruiken, alternatieven blijven zoeken
Bij deze activiteit gaan de leerlingen gefantaseerde cadeautjes uitbeelden, geven en ontvangen.
- Start het spel in de kring
- Begin door diegene naast je een gefantaseerd cadeau te geven, bijvoorbeeld een gouden kroon. Beeld de kroon uit en zeg tegen de leerling: “Ik geef jou een gouden kroon, omdat ik jou een koning vind”
- De leerling neemt de gouden kroon van het hoofd en verandert deze in een cadeau voor diegene naast hem
- Zo gaat het door, moedig het uitbeelden en toelichten van de cadeaus aan
Deze werkvorm kan je gebruiken om de leerlingen te ondersteunen in de groepsdynamiek. Ook kan het een mooie werkvorm zijn nadat een groep een bepaalde mijlpaal heeft behaald of een moeilijke situatie heeft door gemaakt. Het draagt wat mij betreft bij aan een fijn groepsgevoel. Wat ik mooi aan de werkvorm vind is dat je werkelijk alles cadeau zou kunnen geven. Dat biedt ruimte om iemand een uniek en speciaal cadeau te geven. Op die manier doet de werkvorm een mooi appèl op de creativiteit van de leerlingen.
De vraagdoos (26)
Vaardigheid en attitude: Creatief waarnemen, uitstel van oordeel
- Geef de leerlingen een dichtgeplakt doosje met iets erin
- De leerlingen verzinnen vragen die ze zouden willen stellen om zoveel mogelijk over het ding in het doosje te weten te komen
- Schrijf de vragen van de leerlingen op het bord
Deze oefening is vooral gericht op het flexibel en ongedwongen leren stellen van vragen. Let op dat de vragen wel logisch blijven. Een werkvorm die je kunt inzetten om te oefenen met vragen stellen. Je kunt de vraagstelling thematiseren door ze gebruik te laten maken van open vragen, gesloten vragen, e-in en e-ex vragen. Je kunt ervoor kiezen om verschillende waarden toe te kennen aan het doosje. Eerst is het bijvoorbeeld een bepaalde cliënt waar je meer informatie uit wilt halen, vervolgens een sollicitant zodat je kunt oefenen met solliciteren. Je kunt gericht oefenen met vragen stellen. Eigenlijk vind ik het noodgedwongen karakter, zonder al te veel sturing, het meest waardevol. Het doel moet wat mij betreft zijn om je oordeel uit te leren stellen door vragen te stellen om tot informatie te komen.
Eet dit briefje NIET op! (40)
Vaardigheid en attitude: Creatief waarnemen, alternatieven blijven zoeken
- Laat de leerlingen koppels vormen
- Iedere leerling schrijft een instructie op op papier
- De instructie gaat over wat het met het papier moet worden gedaan. Bijvoorbeeld: Vouw mij overlangs dubbel of scheur de linkerbovenhoek half los
- De leerlingen proberen elkaars instructie uit.
De kunst is om de instructie zo te schrijven dat de eerstvolgende sta steeds leesbaar en uitvoerbaar is. In het sociaal domein geef je geregeld instructie aan cliënten of in samenwerking met collega’s. Het is belangrijk dat je dat op een eenduidige manier kan. Deze werkvorm kan je gebruiken om leerlingen te leren oefenen met het geven van handreikingen. Ook is het een werkvorm die je kunt gebruiken om te oefenen in het geven van opdrachten in de samenwerking met klasgenoten. Door het geven van een duidelijke instructie gedegen na te bespreken, haal je er een grote opbrengst uit. Bepaal gezamenlijk welke alternatieve mogelijkheden er zijn om instructie te geven en welke het meest helder is in welke situatie.
Verschillende toepassingsmogelijkheden
Er zijn nog veel meer manieren om de activiteiten in te zetten. Bedenk of je de opdracht open wilt houden of dat je meer wilt sturen. Mijn ervaring is dat ik geneigd ben om een werkvorm ver uit te denken. Zeker bij werkvormen die met creatief denken te maken hebben, denk ik dat het goed is om ruimte voor eigen interpretatie toe te laten. Hoe denk jij hierover? Ik zou het ontzettend leuk vinden als je jouw ervaringen met de activiteiten deelt in de reacties.
Meer informatie
Voor meer informatie over de werkvormkaarten wil ik graag verwijzen naar de website van Onderwijs Maak Je Samen. Onlangs plaatste ik ook een artikel over de werkvormkaarten formatief evalueren en een boek over visuele leerstrategieën.
Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!
Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.
