Duurzaam pionieren in het onderwijs

Ik lees graag boeken die te maken hebben met veranderkunde. Niet omdat je altijd maar wilt veranderen in het onderwijs. Wel omdat je als onderwijsprofessional wendbaar wilt zijn en het fijn is om daarin veranderingen handen en voeten te kunnen geven met je onderwijsteam. Mieke nodigde mij uit om haar boek ‘Duurzaam pionieren in het onderwijs’ te lezen. Zij schrijft: “Er is een soort verschuiving gaande in de wereld en wij zitten er middenin. Het gevaar van deze verschuiving is dat mensen kopje onder gaan en als het ware opgeslokt worden door de dynamiek van het water. Het is daarom van groot belang dat wij zelf aan het roer gaan staan van onze eigen boot. Om zo mee te leren deinen op de golven van de verandering”.

Mieke nodigt ons in haar boek uit om mee te gaan op ontdekkingsreis. Een ontdekkingsreis naar wat er gaande is in het onderwijs en de rol die wij daarin zouden kunnen spelen als pionier. Maar ook een ontdekkingsreis naar duurzaam pionieren, als manier om in co-creatie met anderen de uitdagingen waar we in het onderwijs voor staan het hoofd te leren bieden. In dit artikel beschrijf ik kort de inhoud van het boek. Ook beschrijf ik mijn zienswijze met betrekking tot pionieren. 

Wat is een pionier?

Een pionier is iemand die als een van de eersten een bepaald gebied betreedt, zodat hij daar zijn weg moet vinden zonder gebruik te kunnen maken van de ervaring van anderen. De zoektocht van onderwijsprofessionals naar het best mogelijke onderwijs is van alle tijden. De baanbrekende tijd waarin wij ons momenteel bevinden, vraagt om baanbrekende onderwijsprofessionals die vormgeven aan duurzame onderwijsontwikkeling. Pioniers zijn volgens Mieke:

Nieuwsgierige – moedige – empathische – creatieve – professionals
die intrinsiek gemotiveerd zijn om buiten de kaders van hun huidige rol te kijken.

Avontuur tegemoet durven treden, dingen met nieuwe ogen leren bekijken en samen leren door te doen. Professionals die hun eigen zoektocht durven inzetten als een manier om te komen tot toekomstbestendige en duurzame oplossingen of antwoorden voor de school.

Duurzaam pionieren is leren door te doen

In de context van het boek van Mieke betekent duurzaam pionieren dat je op zoek gaat naar je eigen leiderschap om een authentieke, betekenisvolle en duurzame bijdrage te leveren aan onderwijsontwikkeling. Duurzaam pionieren is leren door te doen. Door op ontdekkingsreis te gaan leer je:

• Hoe duurzaam pionieren jou kan helpen je ambities te bereiken
• Hoe je een pioniersmentaliteit ontwikkelt
• Hoe je de juiste condities schept voor een pioniersplek
• Hoe je een co-creatieve pioniersreis kunt maken en begeleiden

Tijdens je ontdekkingsreis zal je voor verschillende uitdagingen komen te staan. De uitdagingen lopen op in moeilijkheid en complexiteit. In het boek staat telkens een andere uitdaging centraal. Om de uitdagingen te behalen, moet je een leerdrempel overwinnen. Om deze te leren overwinnen geeft Mieke handreikingen, zoals activiteiten, suggesties voor dialoog en vragen voor reflectie.

Leidende principes

Duurzaam pionieren laat persoonlijke en professionele ontwikkeling hand in hand gaan met teamontwikkeling, schoolontwikkeling en systeemontwikkeling. Aan duurzaam pionieren als manier om samen te leren, te innoveren en te co-creëren liggen de volgende leidende principes ten grondslag:

1. Verbind werken met leren en onderzoeken
2. Werk vanuit authenticiteit
3. Investeer in verbinding en interactie
4. Transformeer denken en doen
5. Bouw aan een duurzaam onderwijssysteem

Blijven Leren als pionier

Het boek van Mieke sluit perfect aan bij mijn visie als docent. Ik vind het erg belangrijk om als docent bezig te zijn met mijn ontwikkeling en met wat er om mij heen gebeurt. Blijvenleren.net gaat daar ook over. De wereld verandert continu, zoals Mieke in haar boek schrijft volstaat het niet meer om deze ontwikkelingen te volgen. Het is belangrijk dat docenten zelf op onderzoek uit gaan. ik vind het belangrijk dat docenten onderzoeken wat nodig is voor actueel en relevant onderwijs.

Waar Mieke beschrijft dat het niet meer volstaat om ontwikkelingen te volgen, vind ik het wel belangrijk dat docenten ontwikkelingen (met een kritische blik) volgen. Voor een groep pioniers ligt er daarnaast de kans om verder te kijken dan wat er reeds bekend is. Nieuwe wegen vinden is spannend en misschien niet voor iedereen weggelegd. Het proces dat je doormaakt door te pionieren is echter wel erg verrijkend, zowel voor de docent zelf als voor het onderwijs.

Eigen ervaringen als docent

Van collega’s krijg ik terug dat zij mij zien als enthousiaste, ambitieuze en leergierige docent. Ik ben bezig met wat er om mij heen gebeurt, ik ga in gesprek met mensen die ik niet ken. Dat doe ik omdat het in mijn aard zit. Ook zie ik de meerwaarde in van een rijk netwerk. Door mij dagelijks te laten inspireren door docenten en experts, voorkom ik dat ik in een tunnelvisie terecht kom.

“Via Facebook, LinkedIn en Instagram blijf ik dagelijks op te hoogte”.

Ik lees op sociale media wat docenten en experts van andere instellingen ondernemen. Er komen vraagstukken voorbij waarmee ik ook te kampen heb. Ook zijn er collega’s bezig met zaken waar ik nog nooit bij heb stil gestaan. Ik vind het mooi om te zien hoe zij een manier vinden om met zaken om te gaan en ik leer er veel van.

Ik ervaar het als compliment dat mensen mij zien als enthousiast, ambitieus en leergierig. Voor mij is het belangrijk om die houding ook uit te stralen naar mijn studenten. Studenten leren veel van hun docenten. Je zet als docent een bepaald voorbeeld neer – of dat nu goed of minder goed is. Van mij zullen studenten leren dat er zóveel te leren valt. Ze zullen bij mij zien dat het leuk kan zijn om dat gegeven te omarmen. Ze zien wat het je kan opleveren als je daarvoor open staat. Ook zullen mijn studenten leren dat er verschillende visies en meningen zijn en dat het belangrijk is om die te onderzoeken.

Mogelijk zien anderen mij ook als pionier. Niet iedere docent is ook ondernemer. Met dat voorbeeld hoop ik mijn studenten – waarvan een deel ook uit haar comfortzone wil gaan – te ondersteunen en te inspireren. Daarin zie ik een pioniershouding als meerwaarde voor het opleiden van studenten voor de toekomst. Een toekomst waarin ondernemendheid belangrijk is. Het beginnetje is in elk geval daar.

Wat betekent pionieren voor mij?

Voor mij betekende pionieren eerder dat ik “gewoon op onderzoek uit ging”. Voor mij voelde het blijven leren al heel snel als iets dat dicht bij mijn kern ligt. Daar wilde ik meer mee doen. Een pionier is voor mij iemand die in zijn/haar zoektocht oprecht open staat voor ideeën van anderen. Als een spons doe je informatie op en neem je mee wat voor jou belangrijk is. Iemand die pioniert zag ik voor me als iemand die experimenteert, zonder te veel te willen bedenken waar hij/zij uit wil komen. Inmiddels ben ik wat jaren verder en heb ik een master gevolgd. Daar heb ik voornamelijk geleerd om gericht op onderzoek uit te gaan.

“Toen ik mijn onderwijsblog – die destijds nog in de kinderschoenen stond – aan een onderwijskundige liet zien, kreeg ik de vraag: ”
Maar wat wil je hier eigenlijk mee bereiken?” 

Mogelijk was het op dat moment een terechte vraag. Ik had er ook geen antwoord op. Als pionier stap je uit het oude denken, door een keer niet zeker te weten waar je uit gaat komen. Je kunt misschien geen concreet doel benoemen, maar voor jou is een richting voldoende om op onderzoek uit te gaan. Ongeacht wat anderen daarover denken. Jij hecht waarde aan het proces. Want waarom zou je een eindbestemming of een einddoel moeten vertellen? Is jouw onderzoek minder waard als je eindbestemming onbekend is? Zijn er regels voor het pionieren? Wie zegt dat een pionier ooit zijn/haar eindbestemming bereikt, valt er niet altijd meer te ontdekken?

Wat ik elke docent en leidinggevende gun

Het docentschap is een beroep waarbij je voortdurend (misschien wel onbewust) opzoek bent naar wat goed is voor je onderwijs. Je bent bezig met wat goed is voor je leerlingen en naar wat goed voelt voor jou als docent. Dat kan om een werkvorm gaan, over bepaalde lesstof of over een toetsingsvorm. Datzelfde onderzoek verbreden door te bekijken wat goed is voor onze leerlingen in voorbereiding op de toekomst is mogelijk.

Bespreek met je leidinggevende waar je meer over wil weten, besteed je professionaliseringsuren goed. Maak gebruik van de mogelijkheden om informeel te leren op het net of bij werkgroepen. Er zijn mogelijkheden waarover ik je kan vertellen. Ik gun elke docent ruimte voor een dergelijke zoektocht en dat je het leiderschap pakt om te organiseren dat je op onderzoek uit kunt gaan.

Ik gun een leidinggevende een mindset waarin hij/zij mogelijkheden kan blijven vinden voor zijn/haar personeel. Mieke beschrijft in haar boek hoe een leidinggevende ondersteunend kan zijn bij een pionier. Het systeem is namelijk voor een heel groot deel van invloed en daar kan een leidinggevende van betekenis in zijn.

Woorden voor Mieke

Ik wil Mieke heel erg bedanken voor het toesturen van een exemplaar van het boek. Wat een prachtig naslagwerk voor intrinsiek gemotiveerde docenten die graag pionieren in het onderwijs. Met een gedegen wetenschappelijke onderbouwing, praktische handvatten en reflectieve vragen kan ik zo beginnen met mijn eigen ontdekkingsreis.

Het boek is prettig geschreven, waardoor ik het gemakkelijk las. Tijdens het lezen, raakte ik geïnspireerd en zag ik beelden voor me van eigen innovatiemogelijkheden. De impuls aan mijn ontwikkeling, waarover je schrijft in de introductie van het boek, is overgekomen. Hartelijk dank daarvoor. Ik kan iedereen die geïnteresseerd is in onderwijsinnovatie dit boek van harte aanraden.

Wat betreft mijn ontdekkingsreis…wordt vervolgd…?

Meer informatie

Het boek is geschreven door Mieke Haverkort-de Vreede en verkrijgbaar bij Politeia Uitgeverij en bij Bol.com.