In een krachtige beroepsgerichte leeromgeving verzorg je onderwijs dat ertoe doet. De beroepspraktijk is het uitgangspunt. De kennis en vaardigheden die studenten op school opdoen, moeten naadloos aansluiten bij de beroepstaken die zij in de praktijk uitvoeren en bij de beroepscontext waarin zij werken. Hoe ontwerp je zulk onderwijs? Dat kan op verschillende manieren. In dit artikel wordt beschreven hoe je een flexibel onderwijsmoment kunt ontwerpen met je studenten.
Het hybride onderwijsmodel
De afgelopen jaren hebben we verschillende ideeën gekregen over ‘hybride onderwijs’. Sommigen bedoelen er de mix van online en offline onderwijs mee. In een interview met ThiemeMeulenhoff lichtte ik toe dat het voor mij gaat om de combinatie van “leren op school” en “leren in de praktijk”, waarbij leraren en het werkveld samen een krachtige, beroepsgerichte leeromgeving ontwerpen.
Daarbij is er een verwevenheid van vier kwadranten. Het eerste kwadrant is dat studenten “leren door te doen” – dus tijdens het echte werkproces. Het tweede is dat studenten kennis opdoen in het klaslokaal of tijdens onderwijsmomenten op de stageplek. Het derde dat ze via simulaties de skills oefenen die ze nodig hebben voor de beroepspraktijk. En het vierde dat ze reflecteren: wat gaat goed en welke aanpak is beter? Hier staan ze bij stil met leraren, begeleiders, collega’s en waar mogelijk ook met cliënten of patiënten – oftewel: waar en met wie ze ook aan het leren zijn.
De leerkansen in een divers werkveld
Het hybride onderwijsmodel kun je op verschillende manieren toepassen. Zo hebben we voor de opleiding verpleegkunde leerroutes ontworpen waarin we samenwerken met grote zorginstellingen zoals een ziekenhuis, woonzorgcentra en thuiszorglocaties. Bij maatschappelijke zorg hebben we voor een andere aanpak gekozen.
Waarom is de aanpak daar anders? In de maatschappelijke zorg kunnen studenten op veel verschillende werkplekken terecht komen met diverse doelgroepen. Ook zit er verschil in de rol van een persoonlijk ondersteuner, een woonbegeleider en een activiteitenbegeleider. Naast dat het lastig is om een leraar aan kleine groepjes studenten te koppelen bij een zorglocatie, zagen we ook de meerwaarde van het leren van elkaars werkcontext.
Het is namelijk relevant om te weten waar een zorgvrager van de woning terechtkomt als hij naar de dagbesteding gaat. Een zorgvrager met niet aangeboren hersenletsel kan evengoed psychiatrische problematiek hebben, ondanks dat je met deze zorgvrager werkt buiten een ggz-context. Ons onderwijs wilden we zodanig inrichten dat studenten deze leerervaringen uitdrukkelijker opdoen.
De playtime als flexibel onderwijsmoment
We hebben gezocht naar een aanpak die voor een win-winsituatie zorgt, zo ontstond te playtime. Over de naam zijn we het nog steeds niet eens, maar inmiddels is het zo ingeburgerd dat we ook niet weten wat een andere passende benaming kan zijn. Tips zijn dus welkom in de comments 😉
Zojuist werd beschreven dat bij hybride onderwijs de praktijk het uitgangspunt is. Studenten leren wat zij nodig hebben in een specifieke context en actuele gebeurtenissen worden ingezet om theorie, praktijk, simulatie en reflectie te verbinden. De playtime gebruiken we als flexibel onderwijsmoment. Er vindt uitwisseling plaats van studenten die in verschillende werkvelden werken door middel van intervisie. Ook spelen we in op de leerbehoeften van de studenten. De playtime wordt in de eerste periode wat meer gestuurd door de leraar, geleidelijk aan zullen de studenten hun leervragen inbrengen en organiseren zij steeds meer zelf onderwijsmomenten om met en van elkaar te leren.
De eigen inbreng
Om de inbreng wat meer te plannen, hebben we ervoor gekozen om studenten een ‘eigen inbreng’ te laten voorbereiden. Elke periode plannen we een aantal momenten waarop studenten alleen of in groepjes een inbreng uitvoeren. Dit gebeurt naast de intervisies en de workshops die we samen vaststellen op basis van de leerbehoeften. Wat is een eigen inbreng?
- Een onderwijsmoment met een kop, romp en staart.
- Studenten kiezen een thema die zij met de klas willen delen of waarover zij met de klas in gesprek willen.
- Ze bereiden een onderwijsmoment voor:
1. Doel van het onderwijsmoment
Bijvoorbeeld: Ik ga uitleggen wat ik geleerd heb over mijn doelgroep, een (crisis)situatie, mijn leerdoel, protocollen, rapporteren, begeleidingsstijlen, ethische dilemma’s …
2. Een manier van presenteren
Bijvoorbeeld een verhaal vertellen, een powerpoint met toelichting en foto’s, stellingen, casuïstiek, een opdracht …
3. Afsluitend een prikkelende vraag
Bijvoorbeeld: hoe zouden jullie dit aanpakken, wat had ik anders kunnen doen, wat hebben jullie geleerd om in zulk soort situaties te doen …
- Duur is 15 minuten, tenzij studenten een ander voorstel hebben. In sommige gevallen duurt het een hele les, omdat studenten een stagebegeleider of collega meenemen. Daarin staan de studenten vrij: ze mogen zelf gasten uitnodigen om het onderwijsmoment rijker te maken. Dit kan ook in samenspraak met de leraar zijn.
Een periodeplanning van de Playtime
Je hebt inmiddels een beeld van de playtime. Het is een combinatie van intervisie, workshops op basis van leerbehoeften van studenten en ‘de eigen inbreng’. In de lessen vind je een combinatie terug van theorie, praktijk, simulatie en reflectie. Aan de hand van een onderwerp worden actuele leersituaties besproken, de leraar koppelt daar theorie aan, er worden situaties uitgespeeld en er wordt samen gereflecteerd.
In een periodeplanning kan een playtime (1,5 uur) er zo uitzien:
| Week 1 | Opstart periode en inventariseren leerbehoeften. Bepalen welke studenten wanneer en welke ‘eigen inbreng’ gaan doen. |
| Week 2 |
|
| Week 3 | Eigen inbreng 2 studenten |
| Week 4 | Workshop thema 1 |
| Week 5 |
|
| Week 6 | Workshop thema 2 |
| Week 7 | Eigen inbreng 2 studenten |
| Week 8 | Workshop thema 3 |
| Week 9 | Eigen inbreng 2 studenten |
| Week 10 | Evaluatie en vooruitblik |
In de praktijk
Dit schooljaar hebben we geëxperimenteerd met de playtime. Er zijn een aantal tips die ik je wil meegeven als je dit wilt laten slagen:
- Inventariseer in les 1 van de eerste periode hoe jouw klas eruitziet.
Daarmee bedoel ik dat je weet waar studenten stage lopen, wat kenmerkend is voor de doelgroep waarmee zij werken of het werk dat zij doen, welke leervragen studenten hebben en dat je ook weet waar zij staan in hun ontwikkeling tot beginnend beroepsbeoefenaar. - Zoek de balans in het sturen en het loslaten
Voor de studenten is een ‘eigen inbreng’ ook nieuw en anders. Het voorbereiden van een onderwijsmoment kan spannend zijn, bied je hulp aan. Het vinden van experts om te ondersteunen bij een onderwijsmoment is nieuw voor ze. Zet je eigen netwerk in en verbind studenten met experts. Vertrouw er daarnaast op dat studenten met waardevolle ideeën komen. Als je teveel stuurt beperk je de creativiteit en is het ook niet meer hun ‘eigen inbreng’.
Als je vraagt wat studenten willen leren, is dat moeilijk aan de start. De studenten moeten leren om zicht te krijgen op wat ze kunnen en waar ze nog meer over willen of zouden moeten leren. Geef suggesties voor thema’s van workshops omdat je weet dat bepaalde leervragen vaak spelen in een bepaalde fase van de opleiding. Bij de start van een stage gaat het vaak over contact maken met je doelgroep en met collega’s. Later in een stagejaar gaat het meer over meedraaien in een team en initiatief nemen. - Stem af met collega’s; doe het samen
Bespreek met je collega welke thema’s er bij hem/haar in de klas naar voren komen. Kunnen sommige onderwerpen samen worden opgepakt? Als er een gastdocent komt, kan die dan ook in verschillende klassen wat komen vertellen? Trek het leren verder dan jouw eigen klaslokaal. We hebben een keer twee studenten gehad die hun ‘eigen inbreng’ met een maatschappelijk werker van onze school ook bij een andere klas hebben gedaan. Hun thema ging over grensoverschrijdend gedrag en was voor alle zorgstudenten relevant.
Zou deze aanpak ook wat voor jouw opleiding kunnen zijn? Hoe zou jij het aanpakken? Op welke manier speel jij in op actuele vraagstukken in je onderwijs? Hoe verbind je theorie, praktijk, simulatie en reflectie? Laat het weten in de comments.
Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!
Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.
