Online en op afstand lesgeven: een aantal tips

Met een goed gevoel voor de klas staan gaat tegenwoordig over meer dan je comfortabel voelen in het klaslokaal. Ook online lesgeven behoort tot onze taken en dat is voor veel leraren een ingewikkelde opgave. Online lessen zijn anders dan offline lessen, maar ook een online les kan effectief zijn. In dit blog geef ik tips op allerlei gebieden: de techniek, de indeling van je les en manieren om je klas te activeren bij het leren. 

De techniek

Een online les begint bij het organiseren van de juiste techniek. Zowel de leraar als de studenten hebben een laptop of een chromebook nodig met een camera of een microfoon. Tegenwoordig zijn camera’s en microfoons standaard ingebouwd in een laptop. Zelf gebruik ik graag de oordopjes van mijn telefoon tijdens het lesgeven, omdat mijn stem dan net wat beter verstaanbaar is. De oordopjes sluit ik aan in de daarvoor bestemde ingang op mijn werklaptop. Ik heb de luxe van een tweede scherm in mijn thuiskantoor. Dat helpt enorm bij het verzorgen van online lessen, omdat ik links mijn studenten kan zien en op het grote scherm mijn dia’s kan plaatsen en de digitale tools die ik wil gebruiken. Als de verwachting is dat je nog voor langere tijd online lessen verzorgt, kan het aan te raden zijn om een extra scherm aan te schaffen. Mogelijk kan je werkgever daarin iets voor je betekenen.

Technologie aanbieden ≠ leren

De eerste maanden van het online lesgeven en het afstandsonderwijs hoorde je veel verhalen van leraren die precies dezelfde les ‘afdraaiden’ als in de offline les. Een video-verbinding waarbij je jouw presentatie deelt met de klas staat niet gelijk aan leren. Ook een powerpoint met je studenten delen die je van tevoren inspreekt, zorgt nog niet voor de leeropbrengst. Je moet iets doen met de informatie of de lesstof die je jouw studenten geeft. Of beter gezegd: zij moeten hier iets mee doen om het te verwerken. Je hebt wat extra gereedschap/tools nodig om studenten tot leren te brengen. Hiervoor kan je verschillende digitale tools inzetten.

De lesopbouw

In een offline les denk je na over hoe je jouw les opbouwt. Je start met een introductie en de lesdoelen, je activeert voorkennis, geeft instructie et cetera. In een online les is dat niet anders. Wat wel anders is, is dat je meer vanuit leeractiviteiten gaat denken. Ook de wijze waarop je studenten de leerstof laat toepassen of verwerken is anders. De lesopbouw die ik hanteer is als volgt:

  1. Openen van de vergadering
    Studenten één voor één begroeten door hun namen langs te lopen. Maak echt contact en neem tijd voor informele gesprekjes.
  2. Benoem het lesonderwerp
    Houd één lesonderwerp, thema of lesdoel per online les aan.
  3. Voorkennis activeren
    Stel een interactieve vraag om de studenten te activeren. Dit kan een vraag op een dia zijn, waarna je willekeurig beurten geeft. Of activeer de hele klas door ze hun antwoorden in de chat te laten typen. Wissel af: soms een geschreven antwoord, een smiley, een gifje of een keuze uit 1, 2, 3 wat refereert naar de opties die je in de Powerpoint deelt.
  4. Instructie geven
    Geef uitleg over het lesonderwerp en houd dat kort. Kies voor afbeeldingen die je verhaal ondersteunen. Gebruik veel voorbeelden en experimenteer met storytelling om je verhaal op een boeiende manier over te brengen. Gebruik bijvoorbeeld praktijksituaties of inleidende verhaaltjes die je als kapstok gebruikt om je uitleg aan ‘op te hangen’. Plaats naslagwerk bij ‘bestanden’, zodat studenten bij de verwerking van de lesstof nog extra informatie kunnen vinden.
  5. Studenten leerstof laten toepassen
    Ontwerp goede lesopdrachten en goede werkvormen. De kennis of vaardigheid die studenten moeten leren is leidend. Bedenk dan een lesopdracht om de leerstof te verwerken en werk op basis daarvan een passende werkvorm uit. Maak gebruik van break-out rooms om studenten met en van elkaar te laten leren. Gebruik niet teveel tools, maar kies er een paar die jij goed kunt inzetten en die jouw studenten goed begrijpen. Wissel wel in toepassingsmogelijkheden bij de verschillende tools. Houd altijd het TPACK-model in gedachten om er zeker van te zijn dat het niet om de tool gaat in plaats van om de te verwerken lesstof. Zelf werk ik geregeld met digitale tools als Padlet en Thinglink.
  6. Feedback op de verwerking
    Geef na de verwerking feedback. Doe dit plenair door te reageren op uitwerkingen of ontwerp een quiz of werkvorm waarbij studenten eerst elkaar feedback geven. Het bespreken van werk kan al snel lang duren, zeker in een online les. Beperk liever de feedback tot  een paar punten en behandel er een paar plenair. Door verschillende feedbackvormen te gebruiken voorkom je dat het saai wordt.
  7. Evaluatie
    Check of het leerdoel of het lesdoel behaald is. Meestal merk je daarvan al een deel tijdens de feedback op verwerking. Bespreek ook met de groep hoe ze de les vonden, zodat je aan kunt blijven sluiten bij wat de groep fijn vindt. Benoem bij de afronding welke vervolgstap in het leerproces gezet zal worden in een volgende les. Je kunt daarnaast toelichten welke opdrachten de studenten kunnen maken in de zelfstudiemomenten, als voorbereiding op de komende les.

Wat bied je wanneer aan?

Mijn studenten gaan gedeeltelijk naar school en hebben gedeeltelijk online onderwijs. Er zijn ook zelfstudiemomenten, waarop zij zelfstandig of in groepjes aan opdrachten werken. Dat zijn eindopdrachten of voorbereidende opdrachten voor een les.

Je kunt ervoor kiezen om studenten een opdracht te laten maken die je in een offline of een online les bespreekt. Dit kunnen voorbereidende opdrachten zijn, maar ook testjes die informatie geven over welke onderwerpen je nog moet behandelen in je les. Vaak zijn opdrachten gewoon op papier en kunnen ze die meenemen naar de les. Soms zet ik tools in zoals Kahoot! of Quizlet om ze te laten oefenen met bepaalde lesstof. Als je duidelijk in kaart hebt wat de studenten moeten leren in een periode, kun je op basis van die thema’s een paar goede opdrachten maken. Daar omheen kun je kleinere opdrachten maken waarmee studenten kennis kunnen construeren, de theorie kunnen koppelen aan andere of eigen voorbeelden (transfer) en waarmee je herhaling aanbiedt zodat de lesstof beter beklijft.

Applicaties en tools voor lesgeven op afstand

Hieronder zal ik wat applicaties en tools delen die je kunt inzetten voor je online les op afstand. Denk goed na over je aanpak. Waarom kies je voor bepaalde tools? Wat maakt dat je sommige lesstof offline aanbiedt en andere lesstof online? Bespreek ook met collega’s hoe zij dit doen, zodat je van en met elkaar kan leren.

Powerpoint voice-over

Je kunt Powerpoints uitbreiden met een voice-over. Zo kan je net wat meer bieden als de student niet op school is. In deze video laat ik zien hoe je dat doet. Zelf merk ik dat het anders inrichten van je Powerpoints ook helpt. Normaal zou je veel vertellen of op basis van vragen uit de groep het een en ander toelichten. Verplaats je nu op voorhand al in je doelgroep en ondervang vragen die je verwacht te krijgen door ze al mee te nemen in je verhaal. Je kunt ook een video maken van je Powerpoint, dat zie je in de instructievideo verderop in dit blog.

[Lees onder de video verder]

Je scherm filmen via Powerpoint

Naast dat je een voice-over kunt maken, kan je ook op een simpele manier een video maken. Je filmt dan via Powerpoint je scherm en voegt automatisch met audio een voice-over toe. Ik ontdekte dat je met die functie ook andere dingen die je op je scherm open hebt staan kunt filmen. Super handig, want dan kan je dus eindopdrachten, dagopdrachten en zelfs hoe de online leeromgeving waarmee je werkt filmen en mondeling toelichten. Zeker bij afstandsleren is dat echt een aanrader! We zijn allemaal zo aan het worstelen met hoe dat werkt, dat zullen je studenten misschien ook wel hebben. Ik laat in de video zien hoe je het doet en ook hoe je de video wat kleiner kunt maken zodat de online leeromgeving hem aan kan.

[Lees onder de video verder]

Maak een kennisclip met PreziVideo

Je kunt ook een kennisclip opnemen in plaats van dat je een Powerpoint inspreekt of je scherm filmt. Hiervoor kan je prima PreziVideo gebruiken. In onderstaande video laat ik je zien hoe je daarbij Powerpointdia’s kunt importeren. Video kan je op verschillende manieren inzetten: bij asynchrone lessen met informatie ter voorbereiding op een les of juist voor extra informatie voor zij die meer leertijd nodig hebben, maar ook om veelgestelde vragen te beantwoorden, ‘evergreen content’ (informatie die je heel vaak herhaalt en die de komende tijd nog van toepassing is) te delen of om good practices te delen in het online samenwerken of een bepaald project.

[Lees onder de video verder]

Verzorg een live Q&A

Een Powerpoint met voice-over afluisteren, een kennisclip bekijken of een andere bron raadplegen leidt nog niet per se tot leren. Een opdracht doen en die nabespreken wel. Een manier om dat op afstand te doen:

  1. Deel de Powerpoint met uitleg (of een andere bron zoals een video of een leerboek)
  2. Geef de studenten een concrete thuisopdracht en laat ze die insturen
  3. Laat studenten ook tenminste 1 vraag insturen over de leerstof
  4. Ga live in Microsoft Teams, Blackboard Collaborate of via Zoom en beantwoord de vragen in een Q&A. Scan daarvoor ook de ingeleverde opdrachten en geef individueel of groepsgericht feedback.

Je kunt bovenstaande werkvorm met nieuwe leerstof doen en met herhalingsoefeningen.

Werken met break-out rooms in Microsoft Teams

Vanaf november 2020 kan je ook met break-out rooms werken in MS Teams. Ik ben daar erg blij mee, omdat ik veel met kleinere groepjes werk bij verwerkingsopdrachten. Door studenten in breakout-rooms samen aan een opdracht te laten werken, activeer je hen en stimuleer je ze om met en van elkaar leren. Eerder maakte ik kanalen of chats aan hiervoor, maar tegenwoordig kan je dus ook in je plenaire vergadering aan de slag met deze break-out rooms. Met één druk op de knop zorg je ervoor dat ze in een aparte kamer zitten of weer terugkomen in de plenaire sessie.

[Lees verder onder de video]

Werken met whiteboard in Zoom

Er zijn verschillende programma’s waarmee je op afstand in contact kunt blijven met je studenten, zo ook ZOOM. Je kunt deze tool gebruiken om te communiceren en om les te geven. Je kunt je scherm delen, met een whiteboard werken of gewoon video-bellen. Je kunt een leuke virtuele achtergrond gebruiken en chatten. In onderstaande video vertel je alle mogelijkheden en leg ook uit hoe je een ‘meeting’ aanmaakt. Tussendoor geef ik wat tips waarmee je nog beter kunt werken op afstand.

Notitie: De virtuele achtergrond is bij mij egaal omdat ik m’n camera afgeplakt heb. Normaal gesproken zit je zelf in beeld maar wordt de achtergrond ingekleurd met je gekozen virtuele achtergrond. Ander ding: één op één kan je wel langer dan 40 minuten-sessies maken. Vanaf 3 deelnemers moet je daarvoor betalen. Opmerking: ZOOM is slecht in de media gekomen vanwege hun AVG-beleid. Op andere plekken wordt weer gezegd dat het meevalt. Neem dit in elk geval mee in je overweging om er wel/niet mee te werken en lees de voorwaarden. Je kunt in dit gesprek van minuut 25 meer horen over ZOOM en de AVG.

[Lees onder de video verder]

Interactieve lessen met Nearpod

Nearpod Blijven Leren

 

Nearpod is een tool om een klassikale les of presentatie te combineren met interactie. Je ontwerpt een presentatie met uitleg, video’s en vragen die je studenten live kunnen volgen op hun eigen device. Ze kunnen reageren op vragen die jij online stelt. Het is zo dat jij als docent de dia’s bedient, als je wil dat studenten zelfstandig door de presentatie kunnen moet je een betaalde versie aanschaffen. Je kunt hiervoor ook LessonUp gebruiken. In LessonUp heb je iets meer functies. Een voordeel is ook dat je er lessen van anderen kunt gebruiken en de vormgeving van de tool is mooi gedaan, waardoor het er aantrekkelijk uitziet.

Laat studenten samenwerken via Mindmeister

Mindmeister Blijven Leren

MindMeister is een tool waarmee je mindmaps kunt maken. Je kunt het gebruiken in je webbrowser, iOS en met Android. Je kunt verschillende dingen met de tool brainstormen, ordenen, associëren, samenwerken of presenteren. Als je na een uitleg je studenten een opdracht wil geven, die ze ook wel online met elkaar delen kun je gebruik maken van deze tool. Er zijn nog meer van zulke tools beschikbaar, als je het intypt in Google vind je verschillende varianten.

Maak gebruik van een multi-inzetbaar digitaal prikbord

Padlet blijven leren

Je kunt tientallen (online) werkvormen bedenken met de verschillende sjablonen van Padlet. Ik schreef hier eerder een artikel over. Zelf gebruik ik Padlet op een aantal manieren:

  • Voor een (klassen)braintorm
  • Om de lesstof te verwerken of verwerken
  • Als manier om (online) samenwerken te stimuleren
  • Ter ondersteuning van het geven van feedback

Als je op afstand werkt kunt je studenten samen een Padlet laten aanmaken waarin ze informatie opzoeken over een bepaald onderwerp. Je kunt er vragen verzamelen die je in een live Q&A beantwoord. Als je bij het nakijken van opdrachten (die studenten insturen) merkt dat ze iets lastig vinden, kun je een Voice-memo opnemen en die in de Padlet plaatsen met wat extra uitleg of je plaatst een uitlegvideo in de Padlet. Deze tool is één van m’n favorieten en multi-inzetbaar.

Laat studenten de leerstof verwerken in een Powtoon

Powtoon Blijven Leren

Powtoon is een tool waarmee je gratis animaties kunt maken voor in je les. Je kunt zelf een animatie bouwen of bestaande templates ombouwen naar jouw eigen voorkeur. Voor de afwisseling in de les kan een animatie een verrijking zijn, ook kan je je studenten leren om animaties te maken voor uiteenlopende doeleinden. Wanneer je online lesgegeven hebt, wil je mogelijk dat ze de leerstof verwerken. Dat kan met oefeningen, maar ook door het te verwerken in een animatie. De animaties kunnen de leerlingen met jou delen, zodat jij ze weer op afstand kan bekijken en van feedback kan voorzien.

Deze tool is niet de meest gangbare om te gebruiken, maar wellicht leuk voor de afwisseling.

Maak interactieve video’s met Edpuzzle

EdPuzzle Blijven Leren

Je kunt met Edpuzzle video’s inkorten en voorzien van geluidsopnames, open vragen, meerkeuzevragen en opmerkingen. Je geeft eerst aan welke video je wil gebruiken (dit kan een eigen video zijn of een online-video van bijvoorbeeld YouTube), dan bepaal je welk gedeelte van de video je wil gebruiken en in dat geselecteerde deel kun je jouw interactieve element toevoegen. De studenten gaan naar Edpuzzle en loggen in een desbetreffende klas in. Jij hebt die klas als leraar aangemaakt. Ze geven antwoord en jij kunt als docent de scores meten.

Maak interactieve afbeeldingen met Thinglink

Thinglink Blijven Leren

Met de tool Thinglink kan je afbeeldingen interactief maken. Je maakt ‘hotspots’ of ‘pointers’ aan in de afbeelding. Dat zijn aanklikbare punten of icoontjes. Door over de punt of het icoontje te gaan, verschijnt er extra informatie. Je kunt doorlinken naar een website, een andere afbeelding, een video, een foto, een podcast of iets anders.

Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!

Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en InstagramWil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *