In het onderwijs zijn werkgroepen en denktanks een vast onderdeel van veranderingen en verbeteringen. Maar de vraag is vaak: wat komt er uiteindelijk uit? Hoe zorgen we ervoor dat de ideeën uit deze bijeenkomsten ook daadwerkelijk het klaslokaal bereiken? In dit blog verken ik hoe we de kloof tussen overleg en actie kunnen overbruggen, zodat werkgroepen daadwerkelijk bijdragen aan beter onderwijs en meer werkplezier voor docenten.
Een blogreeks
Dit blog maakt deel uit van een blogreeks waarin ik verschillende uitdagingen en kansen in het mbo-onderwijs onder de loep zal nemen. Onlangs las ik een LinkedIn-post die belangrijke spanningsvelden binnen ons onderwijs aanstipte, maar ik was het niet eens met de simplistische benadering ervan. Er is meer nuance nodig. Vaak wordt geroepen dat dingen anders en beter moeten in het onderwijs. Ik geloof dat er altijd ruimte is voor verbetering, maar wat is ‘beter’? Er bestaat geen one-size-fits-all oplossing. Wat voor de een werkt, kan voor een ander een doorn in het oog zijn. En dan hebben we het nog niet eens over de verschillende belanghebbenden. Daarom is het belangrijk om onderwijs vanuit het grote plaatje te benaderen en verschillende perspectieven in overweging te nemen. In deze blogreeks benoem ik een aantal spanningsvelden en denkrichtingen die onderwijsmakers gezamenlijk kunnen verkennen. Elk blog sluit ik af met reflectievragen. Ik moedig je aan om je gedachten en ideeën (met mij) te delen. Het is waardevol om verschillende stemmen te horen, want onderwijsuitdagingen zijn nooit eenvoudig en verdienen een genuanceerde discussie.
Over naar het tweede blog. Dit blog is een verdieping van het eerder besproken spanningsveld tussen de noodzaak om docenten te laten groeien en ontwikkelen en het behoud van hun tijd en de kwaliteit van het lesgeven. Door specifiek in te zoomen op de rol van werkgroepen onderzoeken we hoe georganiseerde samenwerking kan bijdragen aan professionele ontwikkeling, terwijl ze tegelijkertijd praktische oplossingen bieden die direct in de klas toepasbaar zijn.
Waarom tijd vrijmaken voor werkgroepen?
Veel onderwijsmensen zeggen dat werkgroepen een afleiding vormen van het primaire proces van lesgeven. Ook worden werkgroepen of denktanks vaak als inefficiënt beschouwd. De werkdruk is hoog, en extra taken zoals deelnemen aan werkgroepen gaan ten koste van de tijd die docenten voor de klas kunnen staan of bezig kunnen zijn met lesvoorbereidingen.
Deze zorgen zijn deels terecht. Er zijn ook onderzoeken die aantonen dat goed georganiseerde werkgroepen op de lange termijn de werkdruk kunnen verlichten, namelijk door duurzame onderwijsstrategieën te ontwikkelen die docenten tijd besparen. Werkgroepen kunnen op die manier een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van docenten en het verbeteren van het onderwijs.
Peter Senge, een wetenschapper op het gebied van organisatieontwikkeling, introduceerde het concept van de lerende organisatie. Hij benadrukt dat de kracht van een organisatie ligt in het collectief leren. In werkgroepen binnen het onderwijs kan dit gedeelde leren een krachtige bron zijn voor de verbetering van het onderwijs. Senge stelt dat organisaties die collectief leren beter in staat zijn zich aan te passen en te verbeteren. Het succes van werkgroepen ligt in het leren van en met elkaar. Dit proces van gedeeld leren zorgt ervoor dat docenten samen verantwoordelijkheid nemen voor de verbetering van het onderwijs.
Michael Fullan, een autoriteit op het gebied van onderwijsverandering, stelt dat collectieve kennis en samenwerking fundamenteel zijn voor het realiseren van duurzame verbeteringen in het onderwijs. Dit benadrukt het belang van samenwerking in werkgroepen, waar docenten samen leren en hun kennis delen om daadwerkelijk verandering te bewerkstelligen. Onderzoek van John Hattie, bekend van zijn invloedrijke meta-analyse ‘Visible Learning’, heeft aangetoond dat professionele leergemeenschappen een aanzienlijke impact kunnen hebben op de leerresultaten van studenten. Werkgroepen in het onderwijs bieden een platform voor docenten om best practices te delen, wat kan bijdragen aan een significante verbetering van de onderwijskwaliteit.
Werkgroepen voor reflectie en innovatie
Voor kwalitatief goed onderwijs is het belangrijk om weloverwogen en vanuit een gezamenlijke visie aan je onderwijs te werken. Werkgroepen kunnen hierbij helpen, bijvoorbeeld als ze gericht zijn op de toepassing van evidence-informed methoden in de praktijk. Zo kan onderwijs effectiever worden gemaakt en kan er een helder doel voor de groep worden geformuleerd. Onderzoekers zoals Hattie hebben aangetoond dat het integreren van evidence-informed methoden leidt tot betere leerresultaten.
De uitdaging is vaak dat de resultaten uit werkgroepen vast blijven zitten in abstracte theorieën. In mijn beleving vindt echte verandering alleen plaats wanneer professionals actief reflecteren op hun praktijk en de toepassing van theorieën in de dagelijkse context. Dit is precies wat werkgroepen kunnen bieden: een ruimte waarin onderwijsmethoden geëvalueerd en aangepast kunnen worden aan de specifieke behoeften van de groep of de school.
Betrokkenheid en eigenaarschap
In werkgroepen ontstaat pas energie wanneer docenten eigenaar zijn van zowel het proces als de resultaten. Richard Elmore, onderzoeker op het gebied van onderwijskundig leiderschap, benadrukt dat de grootste onderwijsverbeteringen voortkomen uit het vergroten van de capaciteit van docenten om hun eigen onderwijs te verbeteren. Wanneer docenten zich eigenaar voelen van de veranderingen, wordt dit niet alleen gezien als een opdracht, maar als een kans voor professionele groei en samenwerking.
Een divers samengestelde werkgroep – met verschillende perspectieven en expertises – versterkt de kwaliteit van de samenwerking. Door de expertise van onderwijskundigen, beleidsmedewerkers en kwaliteitsmedewerkers te benutten, kan een werkgroep niet alleen kijken naar wat er mogelijk is binnen het beleid, maar ook praktisch haalbare oplossingen ontwikkelen die aansluiten bij de dagelijkse realiteit van de docenten. Dit vergroot de kans dat de resultaten daadwerkelijk impact hebben op het onderwijs en breed gedragen worden.
De rol van samenwerking en procesbegeleiding
Werkgroepen werken het beste wanneer iedereen zich betrokken voelt en duidelijke rollen en doelen heeft. Het is van belangrijk dat de werkgroep gefaciliteerd wordt door een procesbegeleider die zorgt voor open communicatie, evaluatie en afstemming tussen de verschillende deelnemers. De procesbegeleider heeft de taak om de discussie in goede banen te leiden en ervoor te zorgen dat de gezamenlijke focus op onderwijsverbetering blijft liggen, zonder af te dwalen naar abstracte theorieën. Daarnaast moet er regelmatig geëvalueerd worden wat werkt in de praktijk, zodat de werkgroep kan blijven leren en aanpassen aan de behoeften van de docenten en de school als geheel.
Praktische tips voor het inrichten van werkgroepen
Er zijn voldoende mooie voorbeelden van werkgroepen die daadwerkelijk impact maken in het onderwijs. Bij het inrichten van werkgroepen is het belangrijk om goed na te denken over de samenstelling, de doelen en de processen. Hier zijn een aantal praktische tips om de effectiviteit van jouw werkgroep te vergroten:
- Afvaardigen van deelnemers op basis van zowel expertise als betrokkenheid: kies docenten op basis van hun vakkennis, maar ook hun bereidheid om actief deel te nemen aan het verbeteren van de onderwijspraktijk. Het combineren van verschillende ervaringsniveaus en perspectieven kan de werkgroep versterken en het gedeelde leren bevorderen, wat essentieel is voor het realiseren van duurzame veranderingen.
- Bied mogelijkheden voor professionele groei door reflectie: Nodig docenten uit om werkgroepen te zien als een kans voor zowel professionele ontwikkeling als reflectie. Door te reflecteren op hun eigen praktijk kunnen docenten theorieën en best practices (zoals evidence-informed methoden) effectief vertalen naar de dagelijkse onderwijspraktijk, wat de motivatie vergroot en zorgt voor duurzame verandering.
- Flexibiliteit in vergaderingen en het behouden van focus op de praktijk: Plan vergaderingen met voldoende flexibiliteit, maar zorg ervoor dat er voldoende tijd is om de besproken ideeën daadwerkelijk in de klas uit te proberen en te evalueren. Dit zorgt ervoor dat de werkgroep niet alleen theoretische gesprekken voert, maar ook concrete handvatten biedt die direct toepasbaar zijn in het onderwijs.
Conclusie
Werkgroepen kunnen meer zijn dan een last voor docenten; ze kunnen daadwerkelijk bijdragen aan verbeteringen in het onderwijs. Wanneer werkgroepen goed zijn ingericht, bieden ze de ruimte voor reflectie, samenwerking en innovatie. Dit draagt niet alleen bij aan betere leerresultaten voor studenten, maar verhoogt ook het werkplezier van docenten. De sleutel tot succes ligt in het vinden van een balans tussen tijdsinvestering en concrete uitkomsten. Als werkgroepen zich richten op gezamenlijk leren en het toepassen van evidence-informed onderwijsmethoden, kunnen ze daadwerkelijk impact maken op het onderwijs. Het is dus essentieel om te investeren in goed begeleide werkgroepen die de praktische toepassing van nieuwe ideeën en strategieën centraal stellen.
Reflectievragen
- Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze werkgroepen bijdragen aan de ontwikkeling van onze gezamenlijke visie en missie als onderwijsinstelling? Welke stappen kunnen we ondernemen om deze verbinding te versterken?
- Welke acties kan je als team ondernemen om de ideeën uit de werkgroepen effectiever om te zetten in praktische lesmethoden?
- Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de stem van alle betrokkenen wordt gehoord in onze werkgroepen en dat we gebruikmaken van mensen die ons kunnen helpen?
Heb jij een antwoord op deze reflectievragen? Wil je jouw ervaringen delen in een community? Dat kan via de Blijven Leren Academy.
Leuk dat je er weer bij was, tot de volgende!
Word ook onderdeel van de Blijven Leren Community!
Hi, ik ben Shauna! Ik help gepassioneerde en nieuwsgierige onderwijsmakers om met vertrouwen en energie tot goed onderwijs te komen. Onze studenten verdienen het beste, en dat begint bij onderwijsprofessionals die met plezier en vanuit overtuiging werken. In de Blijven Leren Community delen we inzichten, reflecteren we op complexe uitdagingen en delen we denkrichtingen die het verschil kunnen maken. Volg Blijven Leren op Instagram en LinkedIn en praat met ons mee!
