Onderwijs verander en verbeter je op basis van gezamenlijke reflectie en vanuit een duidelijke visie. Dit schooljaar hebben wij dit proces stapsgewijs vormgegeven, en we zijn er nog niet. Ik begon door een team om me heen te verzamelen waarmee we bepaalden hoe we als team tot een maatwerkaanpak konden komen. De teamcoördinatoren en ik hebben hulp gehad van onderwijskundigen en een kwaliteitsmedewerker bij het meedenken en voor de procesbegeleiding. Het vormgeven van maatwerk in het onderwijs is een cyclisch proces van gezamenlijke reflectie, gerichte planning en continue verbetering of bijstelling. In dit blog vertel ik meer over ons proces. Je leest over de belangrijke stappen die we samen hebben gezet!
Stap 1: Definieer maatwerk
Maatwerk is een containerbegrip en een onderwijsinstelling, een onderwijsteam of een individuele docent kan daar andere beelden bij hebben. Daarom zijn we begonnen met het definiëren van wat maatwerk voor ons betekent. Waarom willen we het inzetten? Waar willen we naartoe? En wat zijn de concrete gevolgen voor ons onderwijs?
Reflectievragen die we onszelf stelden waren onder andere:
- Hoe kunnen we maatwerk definiëren binnen onze context?
- Wat zijn de doelen die we willen bereiken met maatwerkonderwijs?
- Welke concrete veranderingen moeten we aanbrengen in ons onderwijs om maatwerk te kunnen bieden?
Stap 2: Kwaliteitstafel over maatwerk
Met een kwaliteitstafel konden we ons gedeelde referentiekader verstevigen met input van anderen die een rol spelen in ons onderwijs of waarvan het goed is dat zij meedenken met onze aanpak. Docenten, de zorgcoördinator, een orthopedagoog van studentbegeleiding, studenten, afgevaardigden uit het werkveld en beleidsmakers kwamen samen om te bespreken hoe we gezamenlijk maatwerkonderwijs kunnen bieden. Een kwaliteitstafel helpt ook om te waarderen wat er al is. Als team begin je namelijk nooit helemaal vanaf nul. In ons team merkten we dat veel onderdelen die belangrijk zijn voor onze aanpak al (gedeeltelijk) aanwezig waren. Het gaat voor ons vooral om het verstevigen en verbinden van de losse onderdelen, en het verhelderen van ons concept.
Het leiden van een kwaliteitstafel is complex. Het vergt niet alleen een goed begrip van het onderwerp, maar ook ijzersterke procesbegeleiding om ervoor te zorgen dat alle betrokkenen gehoord worden en dat er concrete resultaten worden behaald. De kwaliteitstafel hielp ons ook om de perspectieven van studenten en het werkveld mee te nemen. De betrokkenen kunnen namelijk verschillende ideeën hebben over wat maatwerk inhoudt.
Ons team heeft een missie en een visie. We hebben naar aanleiding van de kwaliteitstafel studentbeloften gedefinieerd waarmee we de missie en visie hebben genuanceerd en geconcretiseerd. Een belangrijke stap omdat de missie en de visie hiermee beter richting geven aan onze aanpak.
Stap 3: Concrete aanpak
Vervolgens hebben we een concrete aanpak ontwikkeld. We hebben doelen gesteld, per onderdeel succescriteria opgesteld en in kaart gebracht hoe we het proces kunnen trechteren en prioriteren. Belangrijk hierbij was ook het bepalen van de benodigde scholing en samenwerking binnen het team.
Het ontwikkelen van een concrete aanpak vereist niet alleen een heldere visie, maar ook een goed begrip van de uitdagingen die komen kijken bij het implementeren van veranderingen in het onderwijs. Reflectievragen die we onszelf tijdens deze fase stelden waren:
- Hoe kunnen we het proces trechteren en prioriteren, zodat we niet alles tegelijkertijd willen veranderen?
- Wat kunnen we als team doen en waar kunnen we van elkaar leren door verschillende pilots uit te voeren?
- Hoe kunnen we de scholingsbehoefte en samenwerkingsbehoeften in kaart brengen, zodat we voldoende steun kunnen bieden gedurende het verandertraject?
Maar het proces stopt hier niet. We ontdekten dat het ons helpt om de aanpak in stukken te knippen. Het team heeft vier thema’s geïdentificeerd die in de samenhang impact maken op de student en waarmee we het verschil kunnen maken. Daarnaast hebben we middelen ontwikkeld om de maatwerkvisie uit te voeren.
Conclusie
Om ons proces te illustreren, kunnen we het vergelijken met een reis in een auto. Het aanpassen van ons onderwijs is als een autorit, waarbij je onderweg van alles tegenkomt en veel beslissingen moet nemen. Net zoals je bij een autorit af en toe stopt bij een tankstation om de auto op te laden of voor wat extra brandstof, om over de route te praten of om even van chauffeur te wisselen, zo hebben wij ook pauzes ingelast in ons proces. We hebben momenten genomen om te reflecteren, te evalueren en bij te sturen.
Daarnaast hebben we gekeken naar welke afslagen we konden nemen. Kiezen we voor de snelste route of nemen we een korte omweg omdat dat prettiger rijden is? En wie maakt eigenlijk die keuzes? Mag de bijrijder of iemand op de achterbank feedback geven en bijsturen of liever niet? Wat betekent dat voor hoe we de reis ervaren en voor de uiteindelijke bestemming?
Maatwerk in het mbo is een proces dat niet van de ene op de andere dag gerealiseerd kan worden. Het vereist een gezamenlijke visie, reflectie, en continue verbetering of bijstelling. Door stapsgewijs te werk te gaan, zijn we naar ons idee op de goede weg. Het is nu zaak dat we kijken of de aanpak werkt, hiervoor moeten we niet voortijdig afslaan maar de weg rijden zoals we die hebben bedacht. Als het écht moet kunnen we tussentijds en anders bij de volgende reis bijsturen.
Leuk dat je er weer bij was, tot de volgende!
Word ook onderdeel van de Blijven Leren Community!
Hi, ik ben Shauna! Ik help gepassioneerde en nieuwsgierige onderwijsmakers om met vertrouwen en energie tot goed onderwijs te komen. Onze studenten verdienen het beste, en dat begint bij onderwijsprofessionals die met plezier en vanuit overtuiging werken. In de Blijven Leren Community delen we inzichten, reflecteren we op complexe uitdagingen en delen we denkrichtingen die het verschil kunnen maken. Volg Blijven Leren op Instagram en LinkedIn en praat met ons mee!
