Werkvormen van 5 minuten focus

5 minuten focus

Het is ontzettend belangrijk dat leerlingen zich kunnen concentreren. Je kunnen concentreren betekent de aandacht op één punt kunnen richten. Het is zinvol om concentratievermogen expliciet te onderwijzen omdat leerlingen dan ontdekken dat ze een bewuste keuze hebben. Waar willen ze wel of geen aandacht besteden? Focussen is een essentieel onderdeel van de executieve (hersen)functies en relevant voor het leerproces. Als leerlingen van binnenuit nieuwsgierig en bewust waarnemen hoe ze hun aandacht inzetten, worden ze gaandeweg medeverantwoordelijk voor eigen leer- en groepsprocessen.  

5 minuten focus

Door Onderwijs Maak Je Samen werd ik geattendeerd op 5 minuten spellen over focus. Deze spellen maken het complexe onderwerp voor individuen, tweetallen of in de groep toegankelijk. Beweging en stilte, plezier en verbondenheid en adequate lichaamswaarneming staan centraal. Door herhaling of het achter elkaar spelen van ‘5 minuten focus’ wordt het effect extra krachtig.

Focus in mijn les

Het is niet altijd gemakkelijk om de aandacht van mijn leerlingen te vangen. Je krijgt de aandacht door waardevolle lesinhoud en door aan te sluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. Toch merk je ook dat leerlingen soms niet goed weten hoe ze zich moeten focussen. Er komen veel prikkels om hen af. Dit idee werd bevestigd toen ik een boek las over het tienerbrein.

Hoe kan ik de leerlingen dan toch hun aandacht laten richten? Ik zal een aantal werkvormkaarten toelichten uit 5 minuten focus die mij aanspreken. De werkvormen zijn in de taal geschreven van de basisschool (er wordt gesproken van kinderen). Je kunt zelf de vertaling maken naar jouw doelgroep.

Een paar tips vooraf

Mijn verwachting is dat de werkvormen op het begin onnatuurlijk, ongemakkelijk en ook grappig kunnen zijn voor de groep. Het zal tijd kosten om werkelijk de rust te vinden om de werkvorm uit te voeren. Gun je groep de tijd om het te leren. Toon begrip voor het feit dat het nieuw – en misschien wat ongemakkelijk – kan zijn voor ze.

Houd er rekening mee dat de werkvormen een appèl doen op de mate waarop een leerling zich veilig voelt in de groep. De werkvormen zullen niet in elke groep van nature gemakkelijk van de grond komen.

Als basis: De focushouding

Benodigdheden: Stoel, tafel

  1. Laat de leerlingen hun armen, buik, onderrug en benen warm wrijven. Elk lichaamsdeel 20 seconden.
  2. Laat ze daarna in de focushouding zitten:
    * Stoel naar achteren schuiven
    * Onderarmen op elkaar op tafel
    * Het hoofd rust op de onderarmen
    * De rug is lang gestrekt
    * Voeten stevig in de grond geduwd en de mond gesloten
  3. Leg uit wat focussen betekent: iets van dichtbij bekijken, de aandacht richten, concentreren.
  4. De leerlingen beantwoorden de volgende vragen in stilte:
    * Wat doe jij om in deze focushouding te blijven zitten?
    * Wat heb je hiervoor nodig?
    * Hoe lang kan de hele groep samen gefocust, stil geconcentreerd zitten?

Tip! Leg de vervolgopdracht uit terwijl ze in deze focushouding zitten. Laat vervolgens één leerling de opdracht voordoen of verbaal herhalen. In plaats van de term focushouding kun je ook kiezen voor: start-, concentratie- of basishouding.

Als docent bij de opleiding sociaal werk zou ik de werkvorm koppelen aan het werk. Het belang van kunnen focussen in gesprek met de cliënt. En de meerwaarde van rust kunnen vinden in beroep waar een hoop op je af komt.

Gedeelde deeltjes (12)

Benodigdheden: Stoel, tafel

  1. Geef de leerlingen de opdracht om hun eigen neus dicht te knijpen. Kan iedereen dit 5 seconden vol houden zonder in te ademen?
  2. Tel hardop
  3. Stel naderhand vragen: Wat gebeurt er na een adempauze?
  4. Concludeer samen dat er automatisch een diepe inademing volgt
  5. Laat de leerlingen de rechterhand op hun buik leggen in de focushouding.
  6. Vertel dat wij lucht met z’n allen delen in deze ruimte, in dit gebouw, met mensen op straat, in de stad, in het land, op de hele aarde. De lucht en zuurstof zijn voor iedereen. Zelfs duizend jaar geleden hebben mensen deze zuurstofmoleculen ingeademd zoals wij dat nu doen. Op die manier zijn alle mensen van toen en nu met elkaar verbonden.
  7. Zet het raam ver open en geniet samen van de frisse lucht.

Deze werkvorm speelt in op het samen-gevoel. Bij mijn leerlingen zou ik de werkvorm goed inleiden door het doel te benoemen. Samen rust vinden en stilstaan bij het feit dat we allemaal dezelfde zuurstof ademen. We zijn daarin gelijk aan elkaar. Ik zou de leerlingen een aantal tellen rust laten ervaren en naderhand vragen waarvoor zij de rust tijdens de werkvorm zouden gebruiken. Wat zouden zij met elkaar willen delen?

Stembuigingen (38)

Benodigdheden: Stoel, tafel

  1. Wijs een aantal leerlingen aan die achter elkaar de woorden ‘ja’ of ‘nee’ zoals ze zelf willen hardop uitspreken
  2. Benoem dat je door de manier van praten (intonatie) de sfeer (gevoelens) en de boodschap kunt beïnvloeden
  3. Vraag de leerlingen om in de focushouding naar hun eigen gevoelsplek te gaan en te kijken welke gevoelens ontstaan naar aanleiding van de manier waarop gesproken wordt.
  4. Wat merken de leerlingen op? Wissel ervaringen uit.

Zeg bijvoorbeeld: ‘Ja!’ (kort, streng). ‘Jaaaa?’ (lang, vragend). ‘Jahahahah’ (lachend, blij). ‘Neee’ (zacht, droevig). ‘Nee, nee’ (krachtig, zelfverzekerd).

Deze werkvorm sluit mooi aan bij het vak communicatie. Je kunt door middel van deze werkvorm toelichten wat intonatie doet en wat het kan oproepen bij mensen. Ik zou uitleggen dat de toon en het betrekkingsniveau waarop men communiceert ervoor kan zorgen dat je op een bepaalde manier reageert.

Tafelapplaus (34)

Benodigdheden: Stoel, tafel

  1. Verdeel de zittende groep in A en B. De leerlingen wrijven de eigen handen warm.
  2. De A’s strekken de handen hoog in de lucht, met de handpalm richting het tafelblad.
  3. Daag de A’s uit om samen een moment te vinden waarop iedereen tegelijk snel de handen op het eigen tafelblad neerlegt (laat vallen).
  4. Focus op elkaar, bouw samen de juiste spanning op, stem op elkaar af. Klinkt het alsof er één hand wordt neergelegd (valt) in plaats van meer handen?
  5. De B’s luisteren in de focushouding of er één gezamenlijk geluid ontstaat.
  6. Daarna wisselen ze van rol.

Deze werkvorm is goed voor de samenwerking en het groepsgevoel. Je doet een appèl op de focus van eenieder om tegelijkertijd een bepaalde handeling te verrichten. Ik zou de werkvorm uitbreiden door naderhand te bespreken welke andere werkvormen we zouden kunnen bedenken om met elkaar (of een groep in de beroepspraktijkvorming) nader tot elkaar te komen.

Schatzoeker (8) 

Benodigdheden: Stoel, tafel

  1. Vraag de leerlingen één hand voor het eigen gezicht te houden en te doen alsof de hand een mooie, waardevolle bloem is. Door rustig tien keer uit te ademen beweegt de bloem.
  2. Laat iedereen in de focushouding, de volgende vragen beantwoorden: Ken je het oeroude verhaal waarin verteld wordt dat ieder mens een waardevolle schat in zicht draagt? Waar in jouw lijf is deze speciale plek, jouw schat? In de buurt van het hart of ergens anders? Wat kom je voor waardevols tegen? Wat is voor jou waardevol? Heeft jouw schat een kleur of vorm? Zit er goud, of iets heel anders? Hoe groot is de plek en de schat?

Het is goed als niet visueel ingestelde mensen zich alleen focussen op het stil zijn.

Dit is een mooie werkvorm om in te zetten om elkaar beter te leren kennen. Wat komt er tevoorschijn? Wat zegt dat over jou? Durven de studenten met elkaar te delen waar ze aan denken, of is dat te kwetsbaar?

Meer informatie

De werkvormkaarten zijn te bestellen via Onderwijs Maak Je Samen .

Wat doe jij in je lessen om de studenten hun aandacht te laten richten? Welke tip kan je ons meegeven als je daarmee bezig bent? Zit er een werkvorm tussen die je zou willen uitproberen in je les? Waarom zou je ervoor kiezen om het niet te doen?

Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!

Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.

Werkvormen van 5 minuten focus Blijven Leren

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *