“Leren van en met elkaar is essentieel voor elke professional. Je werkplek kan een belangrijke bijdrage leveren aan het vergroten van je bekwaamheid en aan de innovatie en kennisontwikkeling van je school”. Dit zijn de eerste regels op de achterkant van het boek ‘Van eiland naar WIJland’. “De kwaliteit van elk ‘eiland’ is belangrijk, maar het ‘wij-land’ bepaalt uiteindelijk de kwaliteit van het onderwijs”.
Ik ben erg geïnteresseerd in collegiaal leren. Het boeit mij hoe een organisatie met zoveel kwaliteiten, kennis en vaardigheden, gebruik kan maken van dit kapitaal in hun werkzaamheden. In dit artikel vertel ik meer over het boek ‘Van eiland naar WIJland’, geschreven door Jan Heijmans en Martine Creemers.
Meer dan een boek
In het boek wordt beschreven hoe je met collegiaal leren aan de slag kunt gaan, op welke wijze collegiaal leren professionele ontwikkeling stimuleert en hoe er gewerkt kan worden aan een professionele lerende cultuur in je school of je bestuur. Er wordt verwezen naar instrumenten die je kunt inzetten in de praktijk. Ook vind je in dit boek werkkaarten met werkvormen en actiestappen. Deze instrumenten zijn bijgevoegd in de bijlage. Eén van de instrumenten is een reflectiekaart. Tot slot ontvang je inloggegevens van het digitaal obervatie-instrument Looqin.
Wat is kwaliteit eigenlijk?
In het boek wordt allereerst toegelicht wat kwaliteit is. Dit wordt belangrijk geacht omdat de belangstelling voor onderwijskwaliteit is toegenomen. Er wordt veel geld uitgetrokken voor onderwijs en er wordt meer gevraagd om transparantie omtrent de besteding van de middelen. Daarnaast worden leerlingen en hun ouders steeds meer gezien als consumenten. Maar wat is kwaliteit eigenlijk? Het is inmiddels een containerbegrip.
De auteurs van het boek vatten kwaliteiten als volgt samen:
- Alle processen van een organisatie;
- Opvatitngen en verwachtingen van mensen (kwaliteitsbewustzijn);
- Waardering binnen en buiten de organisatie op basis van een (impliciete) norm.
Kwaliteit is een rekbaar begrip. Wat is goed? Wie vindt het goed? Waarom vinden we dat goed? Kwaliteitsuitspraken gelden in het hier en nu, in deze situatie en zijn maar korte tijd houdbaar. Een professioneel gesprek is het voertuig voor school- en professionele ontwikkeling. Door opvattingen te delen en collegiaal te leren ontwikkel je samen je eigen kwaliteitsnormen over wat goed is voor leerlingen.
Samen werken aan een professionele cultuur
In het eerste blok van mijn studie bestudeerde ik de theorie van Senge over een lerende organisatie. Ook in dit boek wordt de lerende organisatie aangehaald. Dialoog, collegiaal leren en een lerende organisatie ontstaan als de organisatiecultuur goed is.
Een citaat uit het boek: “In een professionele cultuur wordt iedereen als mens gelijkwaardig en respectvol behandeld, maar als professional is niet iedereen gelijk. Hiermee wordt onderkend dat ieders kwaliteiten op een verschillend vlak liggen en dat niet iedereen hetzelfde kan en hoeft te doen. Als dat uitgangspunt duidelijk en geaccepteerd is, kun je mensen aanspreken op hun gedrag en hun opvattingen en kun je openlijk met elkaar bespreken welke ontwikkelpunten er zijn. Je zult merken dat er zo meer ‘smeerolie’ in je organisatie komt, dat de onderlinge verhoudingen verbeteren en dat er meer en sneller collegiaal geleerd wordt”.
Schoolleiders hebben grote invloed
Je kunt als schoolleider grote invloed uitoefenen op de professionele cultuur in een school. Door bijvoorbeeld ondersteuning te bieden, aan te moedigen, open en eerlijk te zijn en enthousiasme te tonen, kunnen zij actief bijdragen aan de cultuur. Ook modelling en coaching zijn goede strategieën om een professionele cultuur te bevorderen. Een professionele cultuur wordt gemaakt door mensen die zich, al dan niet professioneel gedragen. Bekijk de afbeelding “georganiseerd wantrouwen, geregeld vertrouwen”.
In essentie komt het neer op twee simpele spelregels:
- Samenwerken: meeweten, meepraten en meebeslissen.
- Communicatie: uitspreken, afspreken en aanspreken.
Aan de slag!
Onder collegiaal leren verstaat men alle activiteiten waarin leraren en/of leidinggevenden met elkaar reflecteren op de eigen onderwijspraktijk. Het boek gaat over de praktijk van het collegiaal leren. Over het stimuleren van ontwikkeling, over het bouwen van een open lerende cultuur in scholen. Hiervoor hebben zij onder andere het HOE-kwaliteitshuis gepresenteerd. Dat is een kijkkader met de meest gangbare kwaliteitsinstrumenten. Het verbindt missie, visie en kernwaarden en historie van de organisatie (het fundament) met de gewenste ontwikkeling (het dak).
Collegiaal leren start altijd met een persoonlijke hulp-, leer- of ontwikkelvraag. Indien meerdere persoonlijke leervragen gekoppeld worden aan een verandertraject in je school, dan ligt het accent niet op de persoonlijke ontwikkelvraag maar op de schoolontwikkelvraag.
- Om het juiste instapniveau en de juiste vorm van collegiaal leren te kiezen, ga je eerst na welke ontwikkeling centraal staat (persoonlijke hulp-, leer- of ontwikkelvraag of de gezamenlijke vraag)
- Daarna bepaal je hoeveel ervaring je al hebt met collegiaal leren. Dat bepaalt of je simpel begint of de verdieping op kunt zoeken.
Voorbeelden van collegiaal leren:
- Maatjesleren
- Intervisie
- Collegiale consultatie
- Kritische vriend
- Leernetwerk
- Collegiale visitatie
Meer informatie
Zoals reeds beschreven kan je in het boek concrete instrumenten vinden om met collegiaal leren aan de slag te gaan. Van instrumenten waarmee je de behoefte meet en bekijkt hoe het met het vertrouwen binnen de organisatie gesteld is, tot aan instrumenten die je kunt inzetten om te starten met collegiaal leren. Het boek kan je kopen bij Onderwijs Maak Je Samen voor €61,95 inclusief btw. In samenwerking met Onderwijs Maak Je Samen ontwikkelde ik ook een aantal werkvormen voor een professionele leercultuur. Bekijk de 10 werkvormen hier.
Hoe werk jij aan een professionele leercultuur binnen je team? Maak je gebruik van specifieke werkvormen of een bepaalde methodiek? Ken je nog andere boeken die boeiend zijn om te leren?
Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!
Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.
