Een van de factoren die invloed hebben op het functioneren van leerlingen is de didactische houding van docenten. Leraren die bezig blijven met hun ontwikkeling en blijven onderzoeken welke werkvormen effectief zijn, zorgen ervoor dat ze ook beter tegemoet kunnen blijven komen aan hun doelgroep. Daarnaast is het prettig om een breder werkvormenrepertoire te hebben, zodat je snel kunt schakelen als je merkt dat een vorm minder effectief is. Moet je telkens nieuwe werkvormen inzetten? Nee, dat denk ik niet. Wel kan het zowel voor jou als docent als voor de leerling leuk zijn om weer eens te experimenteren met nieuwe werkvormen. In dit artikel vertelt Stefan Stoeken van 2KNOWHOW over zijn ervaringen als docent met werkvormen. Ook delen we een leestip met je, zodat ook jij inspiratie kunt opdoen.
Herken je dit?
We starten dit artikel met het schrijven van Stefan. “Herken je dit? Leerlingen die tijdens je presentatie en tijdens je les in slaap vallen of wegdromen of een discussie in de klas die niets concreets oplevert. Een leraar die merkt dat leerlingen maar weinig van zijn les oppikken, een leraar die voelt dat er meer uit een lesuur te halen zou moeten zijn. Leerlingen die met andere dingen dan de les bezig zijn of steeds dezelfde leerlingen die antwoord geven op de vragen die je stelt… Deze en nog talloze andere situaties, kunnen aanleiding zijn om na te denken over de aanpak die je gebruikt in je lessen of colleges en het effect ervan”.
Het beste van jouzelf, het beste uit de leerlingen halen
Wat betreft Stefan kunnen onderwijs- en lessituaties leuker en positiever, met meer effect. Je kunt het beste van jou als leraar naar voren laten komen, om zo het beste uit de leerlingen te halen. Stefan: “Vaak zit dit niet in de inhoud. Veel docenten en leerkrachten weten waar ze het over hebben en beschikken over grote expertise om met de leerlingen te delen. Een grote mogelijkheid ligt in de gekozen werkvormen. Mijn ervaring is dat uitbreiding van het repertoire aan werkvormen zelfs de meest ervaren leraren energie en inspiratie geeft. Zoals een inspirerende werkvorm voor de lesopening, een leerzame werkvorm voor de lesinhoud en een reflecterende werkvorm voor de lesafronding”.
Met goed gekozen werkvormen naar meer resultaat
Stefan vervolgt: “Wij bij 2KNOWHOW beschouwen een werkvorm als de aanpak of structuur die iemand in les, college of bijeenkomst kiest om een bepaalde inhoud aan de orde te stellen. De gekozen werkvorm roept gedrag op. Werkvormen zijn dus niet nieuw en niet speciaal. Ze worden al gebruikt, alleen wordt vaak niet de meest optimale keuze hierin gemaakt. Werkvormen moeten een doel dienen en het gewenste gedrag oproepen. Een goede keuze en toepassing van werkvormen leidt tot aanzienlijke vergroting van effectiviteit. Ook leidt het tot meer plezier voor zowel docent als student of leerling. Kies bewust de juiste werkvormen om zo fijne lessen te geven!”
Hoe kies je de juiste werkvorm?
Zelf (Shauna) overleg ik geregeld in de teamkamer over de lessen die ik ga verzorgen. Zo komt er vaak genoeg een collega met de vraag ‘of men nog een leuke werkvorm weet om …’. Meestal krijgt zo’n collega een stuk of drie verschillende werkvormen te horen en kiest die er daar een van uit, of hij voegt wat samen. Dat er zoveel vormen naar voren komen, geeft al aan dat er niet een manier is waarop je lesinhoud zou kunnen aanbieden. Hoe doe je dat, de juiste werkvorm kiezen?
Ik geloof erin dat de werkvorm moet aansluiten bij drie zaken; het doel dat je beoogt, de doelgroep die ermee moet werken en de leraar die het met overtuiging moet kunnen brengen. Natuurlijk is het goed om als leraar uit je comfortzone te stappen en je zo nieuwe werkvormen eigen te maken, het wordt alleen lastig als jij zichtbaar niet achter de werkvorm staat. Leerlingen komen eerder en met meer enthousiasme in beweging als je de werkvorm duidelijk en met positieve energie overbrengt. Voor de leerling geldt hetzelfde; als de werkvorm zowel ruis veroorzaakt dat het je voorbij gaat aan het doel, dan ben je niet goed bezig.
Werkvormen die het altijd goed doen
Er zijn een aantal werkvormen die ik structureel inzet, omdat ik vind dat ze bijna altijd goed werken. Kort zal ik ze benoemen:
- De werkvorm waarbij leerlingen in duo’s of drietallen antwoord moeten geven op vooraf opgestelde vragen van de docent, om vervolgens te kijken welke verschillen ze hebben met andere groepjes. De leerlingen wisselen hun antwoorden uit met andere groepjes en stellen eventueel hun antwoorden bij, vervolgens vindt de ‘ontknoping’ van de goede antwoorden klassikaal plaats;
- De werkvorm waarbij vragen of opdrachten in een enveloppe op tafel worden gelegd en de leerlingen er in groepjes, binnen een bepaald tijdsbestek, over in gesprek gaan of er antwoord op geven op papier. Klassikaal vindt de terugkoppeling plaats. Hierbij kunnen de groepjes dezelfde vragen of opdrachten krijgen, ook kan je kiezen voor verschillende subopdrachten waarbij de leerlingen bij de nabespreking actief moet mee luisteren om het geheel mee te krijgen;
- De werkvorm waarbij stellingen over de leerstof worden gedeeld door de docent en de leerlingen antwoord moeten geven door hun hand op te steken of plaats te nemen in een hoek met de noemer ‘eens’, ‘oneens’ of ‘hangt er vanaf…’. Hierbij kan je meningen ophalen en hierover het gesprek voeren, je kunt checken of leerlingen de leerstof begrijpen en ook kan je beoordelen of leerlingen de nuance die in sommige gevallen aangebracht moet worden ook weten te noemen.
Krachtig aan deze vormen is dat iedereen betrokken is, zeker als je in je opdrachtomschrijving taken/rollen toebedeeld aan de groepsleden. Ook kan je ze bij veel verschillende lesonderwerpen kunt inzetten; als verwerkingsopdracht, om te evalueren, om de voorkennis op te halen… Ik weet zeker dat jij, ook als je geen docent op de opleiding sociaal werk bent, aan de slag kunt met deze vormen.
Er is nog veel meer mogelijk, daarvoor verwijs ik je onder andere naar het Groot Werkvormenboek.
Een aantal beelden uit het boek
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.
Meer informatie
Het Groot Werkvormenboek is een inspiratiebron voor trainers, docenten, managers en leidinggevenden die bijeenkomsten en vergaderingen op een en frisse en resultaatgerichte manier willen vormgeven. Het boek bevat 120 verschillende, interactieve werkvormen. Deze werkvormen zijn geordend naar doelstellingen als kennismaken, uitwisselen, kennis overdragen, discussiëren, beslissen, brainstormen, plannen maken, evalueren, vaardigheden oefenen en informeren. Je kunt het boek aanschaffen op de website van 2KNOWHOW voor €49,99. Het Groot werkvormenboek 2 is inmiddels ook uitgegeven. Deel 2 gaat over het ontwerpen van lessen en bijeenkomsten met en door werkvormen.
Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!
Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.
