Het startpunt van een blended lesontwerp

Mijn interesse ligt in het creëren van een veilig leer- en werkklimaat waarin effectief gewerkt kan worden. Toen ik de vraag kreeg of ik een leertraject wilde volgen waarbij ik een eigen cursus kon herontwerpen was ik enthousiast. Het doel van het leertraject is om onderwijskundig naar je cursus te kijken en te beoordelen wat een goede verhouding is tussen online leren, contactonderwijs en leren op de werkplek. Vanuit dat oogpunt zal ik mijn cursus bijstellen. In vier bijeenkomsten, met daarbuiten blended leeractiviteiten, zal ik tot eind mei aan de slag gaan met deze uitdaging. Ik neem jullie graag mee! Ik zal in elk artikel beschrijven hoe mijn proces verloopt, welke theoretische inzichten ik heb opgedaan en welke tips ik jullie kan meegeven. De input hiervoor verkrijg ik van de trainers van 2BLearning Marja Bakker en Johan de Bruin. 

Wat is blended learning?

Eerder schreef Don Zuiderman een artikel over flipping the classroom, een vorm van blended onderwijs op het hbo. De trainers van 2BLearning omschrijven blended learning als een goed afgestemde combinatie van online leren, contactonderwijs en leren op de werkplek: “Blended Learning is een efficiënte, effectieve en aantrekkelijke mix van werkvormen en leeractiviteiten, waarbij lerenden in verschillende leeromgevingen actief aan de slag gaan met leerinhouden, individueel en in interactie met elkaar en met de docent en met hulp van internet- en andere technologie”.

Het startpunt van het blended lesontwerp

Allereerst hebben we in leerteams kennisgemaakt en met elkaar bekeken wat volgens ons de drie belangrijkste pijlers zijn van goed onderwijs. Daarvoor mochten we “3 woorden” gebruiken. In mijn geval kwamen daar natuurlijk veel meer woorden uit. Mijn top drie is (in willekeurige volgorde):

• Onderwijs dat afgestemd is op de doelgroep (in tempo en manier van aanbieden);
• Onderwijs waarbij je een appèl doet op nieuwsgierigheid, dat uitdagend is en betekenisvol (in de beroepscontext);
• Onderwijs met een duidelijke richting, een heldere structuur en met duidelijke kaders.

In mijn onderwijs zou het mooi zijn als bovenstaande elementen een plek hebben. Het kan ook waardevol zijn om in je onderwijsteam vanuit een pedagogische en didactische visie te kijken naar welke pijlers voor het team als belangrijk worden beschreven. De ontwerpen kan je daar op laten aanhaken.

Leerdoelen door middel van de Taxonomie van Bloom

Vervolgens heb ik de bestaande leerdoelen van mijn cursus bekeken. Deze doelen heb ik naast de Taxonomie van Bloom gelegd. De trainers legden ons uit dat het belangrijk is om leerdoelen op te stellen met een actief werkwoord, met concrete inhoud en met een norm. De werkwoorden onthouden, begrijpen en toepassen fungeren eigenlijk als soort fundament.

Mijn proces

Ik realiseerde me tijdens het bekijken van mijn leerdoelen dat de studenten vooral veel moeten weten. Dit werkwoord staat echter niet als actief werkwoord in de Taxonomie van Bloom. Tijdens de training heb ik dus bekeken welk werkwoord er eigenlijk bij hoort. Dit taalkundig analyseren van mijn leerdoelen vond ik interessant om te doen en ook waardevol. Op het moment dat je een duidelijke actie verwacht van je student, wordt ook duidelijk hoe deze actie gemeten zou moeten worden. De formatieve of summatieve toetsing die volgt, kan je dan beter vaststellen.

Een afgestemd geheel zorgt voor duidelijkheid bij de student en voor duidelijkheid bij de leraar. Het vraagt denkwerk over wat je precies van de student verwacht. In mijn geval spiegel ik dat aan wat het werkveld van mijn studenten vraagt. Moeten ze bepaalde stof kunnen onthouden en begrijpen of moeten ze het ook kunnen toepassen, analyseren en uiteindelijk evalueren? Daar zit een behoorlijk verschil in. Deze verschillen vragen een totaal andere aanpak op het gebied van leeractiviteiten.

Mijn doelen zijn inmiddels aangepast volgens de Taxonomie van Bloom en ik wacht op feedback. In een volgend artikel vertel ik jullie welke keuze ik gemaakt heb als het gaat om differentiatie in de leerlijn. Krijgen alle studenten hetzelfde programma, een eigen programma of kies ik voor een middenweg? Waarom kies ik daarvoor? Hoe ga ik dat uitwerken? Ook deel ik welke feedback ik heb ontvangen op mijn bijgestelde leerdoelen.

Passende toetsing bij de leerdoelen

Aan de hand van de leerdoelen, kregen we de opdracht om passende toetsing te bedenken. Voorafgaand aan deze opdracht gaven de trainers ons voorbeelden van verschillende vormen van toetsing. Wat ik mooi vond aan deze voorbeelden is dat een hoop ervan simpel in de uitvoering zijn, maar een hoog leerrendement kunnen opleveren. Ik zal een aantal voorbeelden noemen van in mijn optiek simpele vormen, die je morgen al kunt inzetten in jouw onderwijspraktijk. Voor meer informatie daarover verwijs ik graag naar 2B Learning.

• Zelftoetsen met 5 vragen, de analyse ervan kan je gebruiken om te differentiëren in je lesstof. Deze zelftoetsen kunnen de studenten online maken. Mijn aanvulling is dat je dit ook kunt doen bij aanvang van de les zodat je ter plekke kunt aansluiten met je lesstof bij de beginsituatie;
• Peerfeedback: Je kunt studenten feedback aan elkaar laten geven via Google Docs. Belangrijk is dat je de studenten voorafgaand opgestelde criteria meegeeft zodat ze weten waar de feedback over moet gaan. Mijn aanvulling is dat studenten ook achter elkaars laptop kunnen gaan zitten tijdens de les om feedback aan elkaar te geven. Dan is Google Docs niet nodig;
• Lijstjes met aandachtspunten: Je kunt de studenten een lijstje tonen met veelgemaakte fouten. Aan de hand daarvan kunnen de studenten hun eigen werk beoordelen en bijstellen.

Feedback is één van de krachtigste instrumenten voor leren.

Uit onderzoek is gebleken dat (goede!) feedback een van de krachtigste instrumenten voor leren is. Dat geeft stof tot nadenken. Wat mij betreft kan je formatief werken door peerfeedback en expertfeedback af te wisselen in de lessen. Iedere les meet je of het leerdoel bij het collectief of bij een select groepje behaald is. Soms moet iedereen een bepaalde test doorlopen en soms leren ze indirect doordat klasgenoten de feedback ontvangen.

De stappen in dit leertraject

We doorlopen tijdens dit leertraject de volgende stappen:

1. Leerdoelen opstellen
2. Didactische aanpak kiezen
3. Activiteiten uitwerken
4. Leermateriaal uitwerken
   en als we daar aan toekomen…
5. Leeromgeving inrichten
6. Testen en evalueren

Per stap krijgen we van de trainers adviezen waarmee we onze cursus vanuit onderwijskundig opzicht kunnen verbeteren. In deze bijeenkomst startten we met het opstellen van leerdoelen met gebruik van de Taxonomie van Bloom.

Nu al stap ik in mijn eigen valkuilen…

Ik ben gewend om in een paar weken een moduul te ontwikkelen of bij te stellen, hiervoor neem ik denkstappen erg snel. Vanuit een leerdoel, denk ik aan een toetsingsvorm, bedenk ik meteen een leeractiviteit en dan popt er een idee op voor hoe de blended omgeving kan bijdragen aan dit idee. Eigenlijk zit ik dus in mijn ontwerp al bijna in stap 4, terwijl we in stap 1 horen te zitten. De trainers adviseerden mij om de tijd te nemen voor de denkstappen en mijn oude denkkaders los te laten. Dat is voor mij erg lastig, het is ook nog niet helemaal gelukt. Mijn Google Docs formulier is inmiddels al grotendeels gevuld, terwijl er nog maar 2 kolommen ingevuld hoefden te worden. Wellicht lukt het mij tijdens dit leertraject ook om meer in rust onderwijs te ontwerpen… Wordt vervolgd.

Meer informatie

De opleiding is voor mij en een groep andere collega’s gefaciliteerd door het ROC Midden Nederland via de ROC Academie. De trainers zijn Marja Bakker en Johan de Bruin. Zij verzorgen verscheidene leertrajecten waarbij ze gebruik maken van een ontwerpmodel voor blended leren en de onderwijsontwerp principes van Merrill. De benodigde ingrediënten in een didactisch concept zijn in hun visie:

• Interactieve (video)methodes en oefeningen
• Goede voorbeelden en instructie om van te leren
• Verbinding met de (werk-)praktijk en het dagelijks leven
• Individuele begeleiding met goede feedback
• Toetsen om leren te monitoren
• Peerfeedback
• Keuzemogelijkheden (inhoud, tempo en/of leerroute)
• Samenwerken

Technologie zetten zij in om deze ingrediënten vorm te geven. Abonneer je gratis als je mijn ontwikkeling en die van mijn cursus wil blijven volgen.

Heb jij wel eens een cursus ontwikkeld? Verbind je daarin contacttijd, leren op de bpv en online-leren? Hoe pak je dat aan? Welke informatie uit dit artikel zou je willen meenemen in jouw eigen (her)ontwerp?

Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!

Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.