In een krachtige, beroepsgerichte leeromgeving draait het om onderwijs dat écht impact heeft. Hier staat de beroepspraktijk centraal. De kennis en vaardigheden die studenten op school opdoen moeten naadloos aansluiten bij de beroepstaken die ze in de praktijk uitvoeren en bij de context waarin ze werken. Maar hoe ontwerp je zulk onderwijs? Dat kan op diverse manieren. In dit blog ontdek je hoe je samen met je studenten een flexibel onderwijsmoment kunt creëren.
Het hybride onderwijsmodel
De afgelopen jaren hebben we verschillende ideeën gekregen over hybride onderwijs. Sommigen bedoelen er de mix van online en offline onderwijs mee. In een interview met ThiemeMeulenhoff lichtte ik toe dat het voor mij gaat om de combinatie van “leren op school” en “leren in de praktijk”, waarbij docenten en het werkveld samen een krachtige, beroepsgerichte leeromgeving ontwerpen.
Daarbij is er een verwevenheid van vier kwadranten. Het eerste kwadrant is dat studenten “leren door te doen” – dus tijdens het echte werkproces. Het tweede is dat studenten kennis opdoen in het klaslokaal of tijdens onderwijsmomenten op de stageplek. Het derde dat ze via simulaties de skills oefenen die ze nodig hebben voor de beroepspraktijk. En het vierde dat ze reflecteren: wat gaat goed en welke aanpak is beter? Hier staan ze bij stil met docenten, begeleiders, collega’s en waar mogelijk ook met cliënten of patiënten – oftewel: waar en met wie ze ook aan het leren zijn.
De leerkansen in een divers werkveld
Het hybride onderwijsmodel kan je op verschillende manieren toepassen. Neem bijvoorbeeld onze benadering voor de opleiding verpleegkunde, waar we leerroutes hebben ontwikkeld in samenwerking met zorginstellingen zoals ziekenhuizen, woonzorgcentra en thuiszorglocaties. Voor de opleiding maatschappelijke zorg, hebben we een andere koers gekozen.
Wat maakt de aanpak daar anders? In de maatschappelijke zorg komen studenten op verschillende werkplekken terecht met diverse doelgroepen. Bovendien zijn de rollen van een persoonlijk ondersteuner, een woonbegeleider en een activiteitenbegeleider verschillend. Naast dat het lastig is om een docent aan kleine groepjes studenten te koppelen bij een zorglocatie, zagen we ook de meerwaarde van het leren van elkaars werkcontext.
Het is namelijk relevant om te begrijpen waar een zorgvrager naartoe gaat vanuit de woonomgeving, bijvoorbeeld naar een dagbesteding. Het is mogelijk dat een zorgvrager met niet aangeboren hersenletsel ook te maken heeft met psychiatrische problemen. Daarom wilden we ons onderwijs zo inrichten dat studenten deze diverse leerervaringen opdoen.
De playtime als flexibel onderwijsmoment
We hebben gezocht naar een aanpak die een win-win situatie creëert, en zo ontstond de playtime. Hoewel we het nog steeds niet eens zijn over de naam, is het inmiddels zo ingeburgerd dat we geen beter alternatief weten. Zoals eerder beschreven, staat in hybride onderwijs de praktijk centraal. Studenten leren wat zij nodig hebben in een specifieke context en actuele gebeurtenissen worden ingezet om theorie, praktijk, simulatie en reflectie te verbinden. De playtime dient als een flexibel onderwijsmoment, waarbij studenten uit verschillende werkvelden met elkaar in contact komen via intervisie. We spelen ook in op de individuele leerbehoeften van studenten. In de eerste periode wordt de playtime wat meer gestuurd door de docent, maar geleidelijk aan brengen de studenten hun eigen leervragen in en organiseren ze steeds meer zelf onderwijsmomenten om met en van elkaar te leren.
De eigen inbreng
We hebben ervoor gekozen om studenten voor te bereiden op een eigen inbreng. Elke periode plannen we een aantal momenten waarop studenten individueel of in groepen een bijdrage leveren. Dit gebeurt naast de intervisies en workshops die we gezamenlijk organiseren op basis van de leerbehoeften. Wat houdt een eigen inbreng precies in? Het is een educatief moment met een duidelijke structuur. Studenten kiezen een onderwerp dat ze willen delen of waarover ze met de klas willen discussiëren. Het is een onderwijsmoment met een kop, een romp en een staart. Ze bereiden het onderwijsmoment voor:
- Doel van het onderwijsmoment
Bijvoorbeeld: Ik ga uitleggen wat ik geleerd heb over mijn doelgroep, een (crisis)situatie, mijn leerdoel, protocollen, rapporteren, begeleidingsstijlen, ethische dilemma’s … - Een manier van presenteren
Bijvoorbeeld een verhaal vertellen, een powerpoint met toelichting en foto’s, stellingen, casuïstiek, een opdracht … - Afsluitend een prikkelende vraag
Bijvoorbeeld: hoe zouden jullie dit aanpakken, wat had ik anders kunnen doen, wat hebben jullie geleerd om in zulk soort situaties te doen …
Duur van de eigen inbreng is 15 minuten tenzij studenten een ander voorstel hebben. In sommige gevallen duurt het een hele les omdat studenten een stagebegeleider of collega meenemen. Daarin staan de studenten vrij: ze mogen zelf gasten uitnodigen om het onderwijsmoment rijker te maken. Dit kan ook in samenspraak met de docent zijn.
Een periodeplanning van de playtime
Je hebt inmiddels een beeld van de playtime. Het is een combinatie van intervisie, workshops op basis van leerbehoeften van studenten en de eigen inbreng. In de lessen vind je een combinatie terug van theorie, praktijk, simulatie en reflectie. Aan de hand van een onderwerp worden actuele leersituaties besproken, de docent koppelt daar theorie aan, er worden situaties uitgespeeld en er wordt samen gereflecteerd.
In een periodeplanning kan een playtime (1,5 uur) er zo uitzien:
| Week 1 | Opstart periode en inventariseren leerbehoeften. Bepalen welke studenten wanneer en welke ‘eigen inbreng’ gaan doen. |
| Week 2 |
|
| Week 3 | Eigen inbreng 2 studenten |
| Week 4 | Workshop thema 1 |
| Week 5 |
|
| Week 6 | Workshop thema 2 |
| Week 7 | Eigen inbreng 2 studenten |
| Week 8 | Workshop thema 3 |
| Week 9 | Eigen inbreng 2 studenten |
| Week 10 | Evaluatie en vooruitblik |
In de praktijk
Dit schooljaar hebben we geëxperimenteerd met de playtime. Er zijn een aantal tips die ik je wil meegeven als je dit wilt laten slagen:
- Inventariseer in les 1 van de eerste periode hoe jouw klas eruitziet.
Daarmee bedoel ik dat je weet waar studenten stage lopen, wat kenmerkend is voor de doelgroep waarmee zij werken of het werk dat zij doen, welke leervragen studenten hebben en dat je ook weet waar zij staan in hun ontwikkeling tot beginnend beroepsbeoefenaar. - Zoek de balans in het sturen en het loslaten
Voor de studenten is een eigen inbreng nieuw en anders. Het voorbereiden van een onderwijsmoment kan spannend zijn, bied je hulp aan. Het vinden van experts om te ondersteunen bij een onderwijsmoment is nieuw voor ze. Zet je eigen netwerk in en verbind studenten met experts. Vertrouw er daarnaast op dat studenten met waardevolle ideeën komen. Als je teveel stuurt beperk je de creativiteit en is het ook niet meer hun eigen inbreng. Als je vraagt wat studenten willen leren is dat moeilijk aan de start. De studenten moeten leren om zicht te krijgen op wat ze kunnen en waar ze nog meer over willen of zouden moeten leren. Geef suggesties voor thema’s van workshops omdat je weet dat bepaalde leervragen vaak spelen in een bepaalde fase van de opleiding. Bij de start van een stage gaat het vaak over contact maken met je doelgroep en met collega’s. Later in een stagejaar gaat het meer over meedraaien in een team en initiatief nemen. - Stem af met collega’s; doe het samen
Bespreek met je collega welke thema’s er bij hem/haar in de klas naar voren komen. Kunnen sommige onderwerpen samen worden opgepakt? Als er een gastdocent komt, kan die dan ook in verschillende klassen wat komen vertellen? Trek het leren verder dan jouw eigen klaslokaal. We hebben een keer twee studenten gehad die hun ‘eigen inbreng’ met een maatschappelijk werker van onze school ook bij een andere klas hebben gedaan. Hun thema ging over grensoverschrijdend gedrag en was voor alle zorgstudenten relevant.
Leuk dat je er weer bij was, tot de volgende!
Word ook onderdeel van de Blijven Leren Community!
Hi, ik ben Shauna! Ik help gepassioneerde en nieuwsgierige onderwijsmakers om met vertrouwen en energie tot goed onderwijs te komen. Onze studenten verdienen het beste. Samen creëren we onderwijs dat ertoe doet en waarmee we het verschil maken. Praat met ons mee op sociale media! Volg Blijven Leren op Instagram en op LinkedIn en wordt onderdeel van de Blijven Leren Community.
