Leraren, trainers, coaches en ondernemers worden allemaal enthousiast van inspiratie op het gebied van werkvormen en ze willen graag weten hoe ze met gebruik van werkvormen effectieve bijeenkomsten kunnen organiseren. In een vorig artikel deelde ik met jullie een boek waarin je veel inspiratie vindt. In dit artikel deel ik het vervolg op dat boek waarin je leert om succesvolle programma’s te ontwerpen. Het boek brengt je een stap verder en voegt 120 werkvormen aan je repertoire toe. Ook zullen Stefan van 2KNOWHOW en ik jullie wat tips geven, voor jouw eigen ontwerp.
Wat het je oplevert
Je les of training wil je effectief inrichten, zodat leerlingen of deelnemers wat leren. In een teamsessie wil men het idee hebben dat het nuttig is geweest, bijvoorbeeld omdat je productief aan de slag bent geweest. Hiervoor is het belangrijk om goede werkvormen in te zetten en om goed na te denken over de opzet van je programma.
Duidelijkheid over je programma zorgt ervoor dat je gemakkelijker je doelen kunt behalen.
Van doel naar programma
Sasja, Angela en Maaike beschrijven hoe je van doel naar een programma toewerkt. Ze nemen je in het Groot Werkvormenboek 2 eerst mee in de 2KNOWHOW-bril. Ze leggen je uit dat er drie gouden vertrekpunten zijn bij het ontwerpen van programma’s:
- Een programma heeft een duidelijk doel
- Kaders geven ruimte voor gerichte actie
- Iedereen wil gezien en gehoord voelen
Het begint volgens hen met het helder krijgen van de hoofdvraag: “Wat wil je dat de deelnemers na de bijeenkomst met de inhoud gaan doen?” Hoe scherper je het doel van het programma helder hebt, hoe beter je het programma kunt ontwerpen. Het is daarnaast belangrijk om duidelijk te hebben waar ruimte ligt voor deelnemers en wat al vaststaat. Voor de groep is het prettig om te weten welke ruimte er is binnen een programma en voor jou als leider ook.
De learningchain van 2KNOWHOW
De schrijvers hebben een visuele weergave gemaakt van hoe je een programma in elkaar zou kunnen zetten. Het wordt op die manier snel duidelijk welke fasering je zou kunnen aanbrengen. In de visie van de schrijvers gaat het om 2B’s: de basis en de beweging. De basis bestaat uit de opening, de inhoud of de kern van je bijeenkomst en een afronding. De beweging zorgt ervoor dat men ook individueel in beweging komt. Waarom is dit evenwicht volgens hen belangrijk? Je wil graag collectief informatie overbrengen of men iets laten doen en tegelijkertijd impact hebben. Die impact creëer je door mensen individueel aan te spreken en te raken.
Programma’s ontwerpen, hoe?
Het antwoord op die vraag vind je ruimschoots in het boek. Er worden in het boek voorbeelden gegeven van een overleg, een les en een teamsessie waarin gebruik gemaakt wordt van de learningchain zodat je ook ziet hoe je het kunt uitwerken. In deze voorbeelden wordt een expliciete koppeling gemaakt met werkvormen uit het boek.Verder bestaat het boek uit 120 werkvormen. De werkvormen zijn onderverdeeld in clusters, die ook weer aan de learningchain linken. De clusters op een rij:
- Opdrachten vooraf
- Openen (verbinden en activeren)
- Focussen
- Inhoud overleg (informeren, discussiëren, brainstormen en beslissen)
- Inhoud training/les (kennis delen, presenteren, vaardigheden oefenen en toetsen)
- Inhoud teamsessie (talent, samenwerken, feedback geven en planvorming)
- Vertalen
- Afronden
- Opdrachten achteraf
Hoe gaat dat ontwerpen van programma’s in de praktijk?
Ik vroeg Stefan van 2KNOWHOW om met ons te delen welke ervaringen hij heeft met het ontwerpen van programma’s in de praktijk: “Iedereen herkent het: Je hebt een doel of een bepaald beeld van hetgeen wat de les of bijeenkomst moet opleveren. Kortom, je wilt een resultaat behalen. Maar hoe zorg je er precies voor dat je zowel de gehele groep als individuele leerlingen tot leren aanzet?”
Hij geeft aan dat je dit kunt doen door scherp en slim naar je aanpak te kijken en door werkvormen te selecteren die zowel het collectief als het individu aanspreken: “Je kunt bijvoorbeeld meer uit een les te halen door te kijken naar de voorbereiding en naar de afronding van een les en hierbij bij de inhoud werkvormen in zetten die wisselend individuele leerlingen en groepen leerlingen aan het leren brengen”. Het gaat erom dat je slim naar de afwisseling van je werkvormen en naar de manier waarop je daarin kunt differentiëren kijkt.
Het Groot Werkvormenboek 2 beschrijft de onderwijskundige principes achter het werken met werkvormen en geeft per cluster kant en klare werkvormen om de afwisseling tussen groepsgestuurd en leerlinggestuurd onderwijs neer te zetten in de praktijk. Stefan’s ervaring leert dat het van belang is om het gebruik van werkvormen te onderhouden en te blijven vernieuwen. Een leerzame, actieve, moderne les verzorgen is volgens hem immers hetgeen wat binnen het onderwijs van essentieel belang is.
Waar je op moet letten bij het ontwerpen van programma’s
Ik sluit me aan bij wat Stefan zegt over het blijven onderhouden van je werkvormenrepertoire. Graag zou ik willen aanvullen: Blijf bewust je werkvormen inzetten. Zorg ervoor dat je helder hebt wat je wil bereiken met een werkvorm en wat maakt dat deze werkvorm aansluit bij hetgeen je de doelgroep wil leren. Het is daarbij erg van belang dat je stil staat bij je doelgroep. Een aantal vragen die je jezelf zou kunnen stellen:
- Wie is de doelgroep?
- Wat is hun beginsituatie (ten aanzien van wat je hen wil leren)?
- Welke leervoorkeuren zijn er (binnen de groep) te onderscheiden?
- Welke motivatie hebben de leerlingen of deelnemers en hoe kun je die inzetten?
- Hoe kun de deelnemers van elkaar laten liggen binnen een groep?
- Hoe en wanneer moeten de deelnemers individueel in beweging worden gezet?
Ik merk dat lessen waarin leerlingen op hun eigen niveau, met en van elkaar kunnen leren zorgen voor een goede sfeer en veel leeropbrengst. Let wel: een moment van rust, waarbij je eerst zelf aan de slag gaat met bepaalde materie of een reflectie is ook belangrijk. In een eerder artikel schreef ik introversie en extraversie in de klas. Sommige leerlingen hebben dat rustmoment in de les nodig om te kunnen leren. Door een appèl te doen op elk individu zorg je er ook voor dat iedereen geactiveerd wordt. In een teamsessie is het raadzaam om deelnemers van elkaar te laten leren door ze ervaringen, ideeën en expertises met elkaar te laten delen. Dit kun je in kleinere groepjes doen en verhoogt niet alleen de betrokkenheid maar ook de leercultuur binnen het team.
Meer informatie
Het Groot werkvormenboek 2 gaat over het ontwerpen van lessen en bijeenkomsten met en door werkvormen. Je vindt er inspiratie voor elke fase van je programma, variërend van activeren, verbinden, focussen, presenteren, brainstormen en samenwerken tot toetsen en toepassen. Je kunt het boek aanschaffen op de website van 2KNOWHOW voor €49,99.
Hoe ontwerp jij jouw programma? Op welke manier bepaal jij wel werkvormen je inzet? Hoe controleer je of de wijze waarop je dat doet, ook succesvol is? Hoe kies je voor teamsessies werkvormen om de productiviteit te verhogen? Laat het ons weten in de reacties.
Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!
Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.
