Jongeren moeten op jonge leeftijd al belangrijke beslissingen nemen die een rol spelen voor hun (studie)loopbaan. Zo moet er vroeg in de middelbareschooltijd al een profiel- of sectorkeuze gemaakt worden. Van leerlingen van het vmbo wordt verwacht dat zij op 16-jarige leeftijd al kunnen besluiten welke vervolgopleiding zij willen gaan doen op het mbo. Voor havisten is dat vanaf 17-jarige leeftijd en vwo- of gymnasiumleerlingen zijn rond de 18 jaar als ze een dergelijke beslissing moeten nemen. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden die de keuze niet gemakkelijk maken. Lees in dit artikel hoe het Keuze-wijzer spel kan helpen bij het maken van (studie)keuzes.
Jongeren zijn te jong om te kiezen
Al langer wordt de vraag gesteld of onze jongeren niet te vroeg moeten beslissen over hun (studie)keuze. Er komt zoveel op de jongeren af, dat burn-outverschijnselen zich op jonge leeftijd al kunnen voordoen.
Hoe gaat zo’n (studie)keuze? Ga je doen wat je leuk vindt? En wat is dat dan? Ga je doen waar veel werk in te vinden is? En is dat over 4 jaar nog steeds zo? Welke invloed hebben vrienden, vriendinnen, ouders, docenten? Ben je op die leeftijd bezig met je toekomst? Of is het brein zo geprogrammeerd dat vooral veel andere dingen op dat moment aandacht vragen?
Keuzecoach Heleen Barkema
Ik kwam in contact met Heleen Barkema. Zij is keuzecoach en gespecialiseerd in dit proces bij jongeren. Haar insteek is om met de jongeren in gesprek te gaan en samen op onderzoek te gaan naar wat de jongere graag wil, waar de jongere goed in is en wat een wijze beslissing kan zijn. Het vertrekpunt is dus niet die goede vriendschap, de mening van ouders of docenten, maar datgene wat de jongere graag wil. Daarvoor heeft zij een spel ontwikkeld, dat ik mocht uitproberen bij studenten op het mbo.
De relevantie voor mijn studenten
Mijn leerlingen zijn nu tussen de 17 en 18 jaar en kiezen een uitstroomprofiel. Een beslissing die van invloed is op hun uiteindelijke diploma met bijbehorende bevoegdheden. Ook beslissen ze op welk werkgebied ze ervaring op willen doen. Dat kan de basis zijn voor een vervolgopleiding of een baan.
Keuze-wijzer spel, wat is het?
Het tot stand komen van een keuze is een continu leerproces. In het spel komen 7 thema’s met bijbehorende vragen aan bod die het keuzeproces bij de spelers op gang brengen. Te weten: doen, groei, ik & jij, interesses, kennen & kunnen, keuzes en motivatie.
Het spel nodigt uit om na te denken over jezelf en over wat er bij keuzes maken komt kijken. Het doel is dat de spelers meer zelfinzicht krijgen en dat ze onder woorden leren brengen waarin ze zichzelf willen ontwikkelen en wat ze motiveert en interesseert. Daarnaast draagt het spel bij aan een proactieve houding ten opzichte van de toekomst en het maken van keuzes daarvoor.
Hoe werkt het?
Mijn leerlingen zijn eerstejaars studenten van de afdeling Sociaal Werk. We hebben het spel met iets minder dan een halve klas gespeeld, dat zijn zo’n 10 leerlingen. Deze groepsgrootte voelde voor mij goed aan. Bij voorkeur had ik de groep wat kleiner gehad, omdat de leerlingen nu wat langer moesten wachten totdat zij zelf een kaart mochten pakken.
Van tevoren heb ik het spel ingeleid: Ik leg uit wat lastig is aan keuzes maken en welke factoren van invloed zijn. Ik leg uit hoe het spel is op gebouwd en welke werkwijze we zullen hanteren. Ik spreek af met de leerlingen dat we naderhand gaan evalueren, dus dat het belangrijk is om scherp te blijven. Om de betrokkenheid onderling te vergroten wijs ik een spelleider aan. De rol van deze spelleider is om te bepalen wie op welk moment aan de beurt is en om door te vragen als een student een antwoord gegeven heeft. Zelf begeleid ik het proces en spring ik in als ik dat nodig vind. De meeste interventies doe ik om meer diepgang aan te brengen.
We gaan in een kring zitten en om de beurt trekken we een kaart. We stellen elkaar vragen zodat de leerlingen goed nadenken over hun beslissing. Ook mogen de klasgenoten die graag antwoord willen geven op de betreffende vraag hun antwoord geven. Zo kunnen ze ook van elkaar leren. Na 45 minuten ronden we af. We staan stil bij onze inzichten en bij de profielkeuze en sluiten af met de vraag hoe we er nu in staan.
Wat zou ik een volgende keer anders doen?
Een volgende keer zou ik met een kleinere groep gaan werken. Daarnaast zou ik de groepsleden allemaal een blaadje geven zodat ze belangrijke inzichten kunnen opschrijven. Natuurlijk kunnen ze ook vragen die zij hebben noteren. Afsluitend zou ik met de klas een klein opdrachtje bedenken waar we de volgende les op terug zouden kunnen komen. Op die manier zorg je dat het spel niet op zich staat, maar dat het opvolging krijgt. Als een rode draad kan dit keuzeproces door de periode heen blijven lopen.
Een opdracht kan zijn om in gesprek te gaan met een bepaald persoon. Mogelijk is een opdracht om na te gaan welke artikelen of YouTubefilmpjes de student graag leest of bekijkt zodat de leerling inzicht krijgt in zijn/haar interesses. Een ander idee kan zijn om een opdracht te bedenken die ver buiten de comfortzone van de leerling ligt, om zo te ontdekken welke mogelijkheden er zijn die buiten de vaste denkkaders van de leerling liggen. Mijns inziens gaat het erom dat de leerlingen leren om inspiratie op te blijven doen. Ook is het een manier om actief bezig te gaan met verschillende mogelijkheden.
Wat vonden de leerlingen van het spel?
De leerlingen zaten al in het lokaal toen ik kwam aanlopen met het spel. De ogen waren nieuwsgierig op het spel gericht, zeker toen ik vroeg of we bij elkaar in een kring gaan konden zitten. Gelijk waren de leerlingen enthousiast: “Gaan we een spel spelen? Dat is lang geleden! Gaan we dat met de hele klas doen?” Ook werd meteen besloten dat we daar de hele les aan moesten besteden.
Na mijn instructie konden we aan de slag en dat ging heel soepel. Meteen is helder hoe het werkt omdat je met een draaischijf werkt die bepaalt welk kaartje je toebedeeld wordt. In spanning wordt telkens afgewacht welke vraag aan bod komt en hoe de leerling die antwoord moet geven erop reageert. Ik vond het leuk om te zien hoe de leerlingen echt aan het denken worden gezet. De vragen zijn namelijk niet voor de hand liggend. Mij valt op dat ze echt uit hun denkkaders getrokken worden om vervolgens te bepalen wat ze eigenlijk leuk vinden. Een aansprekende vraag is bijvoorbeeld: “Vertel eens waar je 10 minuten onafgebroken over kan praten”. Wat mij betreft een prachtige vraag om na te gaan wat je eigenlijk leuk vindt. En de vraag: “Waar zou je een boek over kunnen schrijven?”
Nu weer terug naar de mening van de leerlingen. De leerlingen vroegen door, ze lachten en ze hielpen elkaar om het juiste antwoord te vinden. Op sommige momenten werd verbaasd naar elkaar geluisterd. De leerlingen leerden elkaar weer beter kennen. Die gedragingen en de volle aandacht voor het spel zeggen mij als docent genoeg. Het Keuzewijzer-spel spreekt mijn klas erg aan.
Toen ik evalueerde vertelden de leerlingen ook dat ze het leuk gevonden hebben. Ze zouden vaker dergelijke spellen willen spelen. Wat betreft het keuzeproces, de leerlingen wisten al welk profieldeel ze wilden kiezen. Ik denk wel dat ze hun nieuwe inzichten kunnen gebruiken voor het bepalen van een geschikte stageplek.
Het belang van een goede gespreksleider
Zoals ik eerder noemde laat het spel zich soepel leiden. Wel ben ik van mening dat het heel belangrijk is dat je het groepsproces als gespreksleider goed begeleidt. Door te benoemen wat de uitkomst van bepaalde vragen kan betekenen, zorg je ervoor dat het meer dan een spel is. Het wordt dan een middel dat tot inzichten leidt. Ik merkte dat het belangrijk is om die vertaalslag te maken.
Als voorbeeld is er een thema in het spel dat te maken heeft met ‘doen’. Stel dat iemand een opdracht niet leuk vindt om uit te voeren, zoals het bedenken van een rustgevende activiteit, dan weet diegene dat hij/zij in de toekomst geen activiteitenbegeleider wordt met yoga-activiteiten. Als iemand graag een boek schrijft over zijn/haar familie, zegt dat wat over hoe dichtbij de familie bij diegene staat. Wat zegt dat over keuzes? Laat de leerling die daar soms vanaf hangen? Of misschien kan je het ook anders interpreteren; mogelijk kan hij/zij goed hulp vragen bij zijn/haar familie?
Wat beelden van het spel
Klik op de afbeelding voor een groter formaat.
Meer informatie
Voor meer informatie verwijs ik graag naar de website van Heleen Barkema. Ze biedt vanuit haar eigen bureau en ook in samenwerking met StudiekeuzeOpMaat verschillende diensten aan: individuele coaching, studiekeuzetrajecten en workshops of trainingen op maat bij loopbaanlessen op scholen.
Op welke wijze besteed jij aandacht aan keuzes maken bij je studenten? Is het Keuze-wijzer spel iets dat zou kunnen bijdragen aan jouw begeleiding? Welke tips heb jij voor docenten en mentoren die aandacht willen besteden aan (studie)keuzes maken? Laat het ons weten in de reacties.
Word ook onderdeel van de Blijven Leren community!
Op sociale media praten we verder over onderwijs en delen we tips met elkaar. Volg Blijven Leren op Facebook, Youtube en Instagram. Wil je meer dan dat? Bekijk hier meer informatie over mijn diensten en samenwerken.
Ik zou er graag 1 willen bestellen?
Ik ben LOB-Coordinator op het Ijburgcollege en zou het spek graag in de praktijk eens willen uitproberen.
MVG Marrit de Jong
Hoi Marrit, wat leuk. Meer informatie over het spel kan je vinden via https://keuzecoach.nu/
Groetjes, Shauna